De emeritus hoogleraar Oude Testament aan de Theologische Universiteit Apeldoorn sprak donderdagmiddag voor zo’n 125 predikanten uit de kring van de Gereformeerde Bond (GB). Thema van zijn referaat tijdens de tweede en laatste dag van de predikantencontio van de GB in Doorn was ”Oordeel en genade in de prediking van Jeremia”.

Op het eerste gezicht, aldus prof. Peels, lijkt het erop dat Jeremia een Bijbelboek is met veel oordeel en weinig verzoening. „Er hangt permanent een donkere dreiging van oordeel en ondergang, en dat geformuleerd op een wijze die je geregeld doet huiveren. Het boek Jeremia is in zekere zin trauma-literatuur.”

Toch is er meer te zeggen, meent de hoogleraar. „Genade en liefde zijn in Jeremia fundamenteel.” Hij wees er daarbij op dat God Zijn oordeel aankondigde, dat Zijn geduld met het volk ver ging en dat God blijvende liefde voor Zijn volk bleef hebben, ook in de donkerste passages.

Sterker nog, aldus prof. Peels: in het boek Jeremia gaat het vaak over vergeving, meer dan bij welke andere profeet ook. „God Die doorzet met een totale vergeving, dat tekent zich in het boek Jeremia af als nergens elders in het Oude Testament. Dat zou in kruis en opstanding van de Heere Jezus Christus ten volle werkelijkheid worden.”

Volgens prof. Peels kan Jeremia mensen nu helpen bij hun toekomstbeeld. „Jeremia leefde in een tijd van absolute catastrofe, het ongekende dieptepunt en naar het leek ook het eindpunt van de geschiedenis van Israël. Zijn profetie wijst op de Heere Die in dat alles soeverein Zijn weg gaat. Hij is en blijft de Koning der volken Die de wereld van die dagen op zijn kop zet. Wij leven in tijden die een mens diep onzeker maken en met dreigende catastrofen. Wat is het dan troostvol om de boodschap van Jeremia te vertalen naar vandaag. Door de rimboe van de geschiedenis baant de Heere God Zich een weg. Op het fundament van de rotsvaste heilsfeiten van kruis en opstanding doet Hij Zijn toekomst komen, voor heel Zijn volk en deze wereld, en dat is een toekomst vol vreugde.”

Anselmus

Dr. B.J.D. van Vreeswijk, predikant te Scheveningen, sprak over vergeving en verzoening bij Anselmus en Calvijn. Hij zei dat voor velen tegenwoordig niet meer duidelijk is waarom Christus moest sterven voor de zonden omdat vergeving toch ook zonder dat zou kunnen.

Anselmus van Canterbury, die duizend jaar geleden leefde, en de reformator Johannes Calvijn hebben hierover nagedacht, aldus dr. Van Vreeswijk. Hij legde uit dat Anselmus stelde dat God niet zomaar vergeeft en dat de relatie pas hersteld kan worden door genoegdoening, wat gebeurde door Christus. Calvijn sprak vooral over het stillen van Gods toorn door Christus Die de straf gedragen heeft. Het model van Calvijn wordt het strafmodel genoemd en dat van Anselmus het satisfactiemodel.

Volgens de predikant, die promoveerde op een studie over de relevantie van de verzoeningsleer van Anselmus in de moderne cultuur, zijn de modellen van Calvijn en Anselmus te veel tegenover elkaar gezet. Hij zoekt naar een verbinding tussen die twee.

Een belangrijk woord daarbij is ”genoegdoening”. Dr. Van Vreeswijk: „Anselmus en Calvijn helpen beiden om te laten voelen dat vergeving alleen niet genoeg is. Het onrecht is met de vergeving niet weg. Het onrecht blijft pijn doen. Daarover blijf je woede voelen.”

Hij gaf voorbeelden uit het slavernijverleden en van huwelijksontrouw. „Hoe dankbaar ben je dat de ander je bij ontrouw vergeven heeft. Je zou het liefste willen dat je de ander altijd trouw gebleven was. Met je eigen onrecht valt moeilijk te leven, hoe vergeven je je ook voelt.”

Dit punt kan volgens de predikant ingezet worden bij verkondiging, catechese en missionaire gesprekken. „Je kunt laten voelen dat onrecht moeilijk te verdragen is en dat dit juist voor God geldt. God verdraagt geen onrecht. Hij eist genoegdoening. Als mensen beseffen dat de betekenis van Christus te maken heeft met het feit dat vergeving alleen onaf is, is er zeker wat gewonnen.”

Volkomen

Tweede voorzitter ds. J.J. ten Brinke mediteerde in zijn openingswoord over 1 Johannes 1:2. “We ontmoeten elkaar als stervenden en we verkondigen het eeuwige leven opdat de blijdschap volkomen wordt.”