„We zijn het laatste land in Europa dat zo’n agenda heeft”, zegt Annebel Schipper, woordvoerder van het Nederlands Kanker Collectief, een samenwerkingsverband waarin ruim honderd organisaties de krachten bundelen. „In andere landen, zoals Denemarken, zien overheden het als hun taak om met een actieplan tegen kanker te komen. Maar in Nederland hebben de kabinetten onder leiding van Rutte steeds gezegd dat de maatschappij het initiatief moet nemen. Daarom hebben wij –de kankerorganisaties KWF, NFK en IKNL– de handschoen opgepakt.”

Het collectief werkte een jaar lang aan de Nederlandse Kanker Agenda. Het resultaat, een 76 pagina’s tellend document, werd maandagmiddag gepresenteerd op de Jaarbeurs in Utrecht. Een van de gasten was demissionair minister Ernst Kuipers van Volksgezondheid.

Het document omschrijft twintig doelen, die zijn gericht op preventie, vroege opsporing, diagnostiek en het verbeteren van de kwaliteit van leven van mensen met en na kanker. Vijf doelen zijn verder uitgewerkt en bevatten een concreet plan van aanpak. Het gaat om rookgedrag, vroege opsporing, zeldzame kankers, late gevolgen, en werk en kanker.

Roken krijgt prioriteit omdat dit de belangrijkste vermijdbare oorzaak van kanker in Nederland is, verklaart Schipper. KWF publiceerde vrijdag nog een rapport waaruit blijkt dat jaarlijks bijna 20.000 diagnoses –16 procent van alle kankers– hieraan kunnen worden toegeschreven.

Het terugdringen van roken is al een belangrijke doelstelling van het Nationaal Preventieakkoord. Wat voegt de Nederlandse Kanker Agenda daaraan toe?

„Het preventieakkoord zet in op acties vanuit de politiek. Maar wij willen roken juist apolitiek maken. Dat voorkomt dat je te maken krijgt met wisselende spelregels. Zo is het de vraag wat er van de plannen terechtkomt als Geert Wilders straks de macht krijgt. Hij vindt het ontmoedigen van roken betutteling.

Daarnaast richt het preventieakkoord zich op het voorkomen van roken. Maar wij willen ook mensen ondersteunen bij het stoppen.”

Het assortiment in de supermarkt bestaat voor 80 procent uit ongezonde producten. In hoeverre kunnen jullie dat veranderen?

„Dat is een schokkend percentage, en daar willen we zeker wat aan doen. Maar dat is ook een taak van de politiek. Een goed plan vinden we de btw-verlaging op groente en fruit (van 9 naar 0 procent, MC). Deze maatregel is echter nog steeds niet ingevoerd, omdat er wordt gesteggeld over wat er onder de noemer groente en fruit vallen. Horen bijvoorbeeld een pot appelmoes, boontjes in blik of gedroogde pruimen daar ook bij?”

Vanaf 1 januari 2024 gaat de suikertaks in en worden suikerhoudende dranken duurder. Zijn jullie daarmee tevreden?

„Dat is een stap in de goede richting.”

Een van jullie aandachtspunten is de vroege opsporing van kanker. Er zijn al bevolkingsonderzoeken voor borst-, darm- en baarmoederhalskanker. Wat kan er nog beter?

„De opkomst zou beter kunnen. Bij baarmoederhalskanker gaat slechts 46 procent van de vrouwen op de uitnodiging in. Terwijl je de ziekte kunt voorkomen als je er vroeg bij bent (door het verwijderen van afwijkende cellen, MC). De doelgroep van deze screening, vrouwen vanaf dertig jaar, zien de urgentie niet of zijn druk met hun werk en gezin.

Wij willen kijken of er nieuwe, snellere methoden zijn waarvoor meer animo is. Dat geldt ook voor borstkankerscreening. We hopen een manier te vinden die minder pijnlijk is dan mammografie, waarbij de borsten tussen koude platen worden geplet.

Momenteel onderzoeken we of we bepaalde vormen van kanker in het bloed kunnen opsporen. Maar dit is echt nog in onderzoeksverband en niet op korte termijn haalbaar.”

Jullie besteden ook aandacht aan de late gevolgen van kanker. Waarom?

„Op dit moment leven zo’n 850.000 mensen in Nederland met of na kanker. Dat aantal stijgt naar verwachting naar 1,2 miljoen in 2030. Van hen heeft 86 procent last van klachten, zoals vermoeidheid en tintelingen in de voeten en handen. Wij willen dat deze mensen de juiste ondersteuning krijgen. Daarvoor is het belangrijk dat artsen en oncologen afweten van de mogelijkheden voor nazorg en hun patiënten daarop wijzen.”