Bisschop reageert desgevraagd op de onrust over stikstof in Gelderland en Utrecht. Rijkswaterstaat heeft in de twee provincies acht boerderijen opgekocht en benut de vrijkomende stikstofruimte om de A27 te verbreden. Dat gebeurde achter de rug van de provinciebesturen om. Woensdag spraken de Staten van beide provincies daar hun ongenoegen over uit.

En er zijn meer kapers op de kust. De Gelderse gedeputeerde Peter Drenth zag de overheid al stikstof shoppen voor andere snelwegen en voor dijkverzwaring. Ook Schiphol en het vliegveld bij Lelystad moeten hun vergun-
ningen nog op orde brengen.

De provincies hebben de ingewikkelde opdracht om een balans te zoeken tussen natuurbescherming en economische ontwikkeling. Zij verstrekken de natuurvergunningen. Daarbij moeten duizenden zogeheten PAS-melders voorrang krijgen, adviseerde stikstofbemiddelaar Remkes vorige maand aan het kabinet. Oftewel: vrijkomende stikstofruimte moet eerst naar hen.

De PAS-melders vielen tussen wal en schip toen de Raad van State in 2019 de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) buiten werking stelde. Onder het PAS konden ze geen natuurvergunning krijgen –een melding volstond– maar nu is die juist verplicht.

De provincies doen hun uiterste best, vindt Roelof Bisschop, die zich als Tweede Kamerlid in het stikstofdossier heeft vastgebeten. „Ik neem er mijn petje voor af als ik zie hoe zij naast hun burgers gaan staan en proberen die te beschermen tegen onrecht dat overheidsinstanties veroorzaken.”

Waar doelt u op?

„Ik doel op de rijksoverheid die faalt in de kwestie van de PAS-melders. Burgers die niets te verwijten valt, die zich aan alle regels hebben gehouden, zijn in een rechteloze positie gebracht. Daarmee ligt de bijl aan de wortel van de rechtsstaat.

Opeenvolgende ministers hebben keer op keer verzekerd dat de PAS-melders met voorrang gelegaliseerd gaan worden. Remkes heeft dat onderstreept. Terecht. De overheid heeft de morele plicht want door haar falend beleid zijn deze ondernemers in de problemen gekomen. Dan kan het niet zo zijn dat Schiphol –waar de overheid een groot belang in heeft– en Rijkswaterstaat –een rijksorgaan– boerderijen opkopen om stikstofruimte te verwerven. Daarbij gaan ze er gemakshalve ook nog eens aan voorbij dat je ammoniakstikstof uit de landbouw niet zomaar kunt inwisselen voor stikstofoxiden uit het verkeer en de industrie. Remkes heeft dat benadrukt.”

De boeren willen dat er een schot komt tussen ammoniak en stikstofoxiden: elke sector moet zijn eigen broek ophouden. De Tweede Kamer wil dat ook. Komt dat schot er?

„Die motie is door minister voor stikstof Van der Wal ontraden. Zij zegt dat we in zo’n situatie ook geen vrijkomende stikstofoxiden kunnen gebruiken om PAS-melders te legaliseren. Maar dat is wensdenken. Was het maar waar dat uit die hoek ruimte vrijkwam. Voorlopig is het andersom: Rijkswaterstaat heeft de ammoniak nodig. Ik ben bang dat het schot er met de huidige coalitie niet gaat komen. Er zijn ook andere krachten die belang hebben bij uitwisselbaarheid. Ik denk bijvoorbeeld aan Bouwend Nederland (brancheorganisatie van bouw- en infrastructuurbedrijven, TR). De agrarische sector is dan een gemakkelijke melkkoe.”

De huidige stikstofwet is eind 2020 met steun van de SGP door het parlement geloodst. U stemde vóór omdat legalisering van PAS-melders er in werd opgenomen. Hoe kijkt u daar op terug?

„Als die bepaling niet in de wet zat, hadden duizenden bedrijven nu geen enkele rechtsgrond gehad om legalisering te claimen. Dan waren ze overgeleverd aan de politieke grillen, ondanks de toezegging van de toenmalige minister van Landbouw. Zelfs nu die rechtsgrond er wel is, zien we hoe moeizaam het gevecht om stikstofruimte verloopt.”

Hoe kan Nederland dan uit het stikstofmoeras komen?

„We moeten op een andere manier naar de staat van de natuur kijken. Er is geen enkel Europees voorschrift dat zegt dat de stikstofneerslag de bepalende factor moet zijn. In Nederland doen we dat wel, hier draait alles om de kritische depositiewaarde (kdw, berekende hoeveelheid stikstofneerslag die een bepaald kwetsbaar natuurgebied kan verdragen, TR).

Stikstof is een factor, dat ontken ik niet. Maar er is meer, zoals beschikbaarheid van water, een droge of natte zomer en het beheer van de natuur. Als er geen schapen grazen, wordt een heideveld overwoekerd door gras en verandert het op den duur in bos.

Stikstof is niet dé thermometer om de kwaliteit van de natuur af te lezen. De dominante positie van die kdw’s is volkomen misplaatst. Als die niet uit de wet gaan, blijft stikstof een knelpunt voor de hele economie. Kijk naar de recente uitspraak van de Raad van State over het Porthos-project voor CO2-opslag in een leeg gasveld onder de Noordzee. Daarmee verviel de bouwvrijstelling. Maar de stikstofdepositie die dat project oplevert, is minimaal. Eén hondendrol belast de natuur meer dan de hele bouw van de pijpleiding naar dat gasveld. Waar zijn we dan mee bezig? Zolang de overheid blijft hameren op stikstof, komen we er niet uit. Dan zakken we alleen maar dieper in het moeras.”

Zal de coalitie aan de huidige lijn vasthouden?

„Dat verwacht ik. Ik voel steeds de onwil om echt te kijken of het anders kan. De minister voert het programma van D66 uit. Bij die partij merk ik nooit enige compassie om burgers die door overheidsbeleid benadeeld zijn tegemoet te komen. Als het om de PAS-melders gaat, liggen D66 de woorden dwang, controle, opkopen en onteigenen in de mond bestorven. De provincies wens ik veel wijsheid en sterkte. Wat mij betreft kiezen ze stevig positie: Wij gaan niet toestaan dat onze inwoners vermalen worden door iets wat recht lijkt, maar wat door zijn toepassing het grootste onrecht blijkt. De verkiezingen voor de Provinciale Staten komend voorjaar zijn van ongelofelijk groot belang.”