David Meijer (1983) groeide op in Frankrijk, Singapore en Den Haag. Hij studeerde geschiedenis, werkte voor kunstgaleries en in de zorg. Daarna maakt hij carrière in de bouw.

In ”Zusters van Tarakan” beschrijft hij de lotgevallen van zijn oma Mila Herman tijdens de Tweede Wereldoorlog in het toenmalige Nederlands-Indië. Zij werd in 1918 geboren in Pasuruan op Oost-Java. Samen met een twintigtal andere verpleegsters vloog zij op 24 december 1941, vlak voor Kerst, van Java naar een haar onbekende bestemming. Na een lange reis landde ze op Tarakan, een klein maar belangrijk olie-eiland voor de kust van Borneo.

Mila was eigenlijk onderwijzeres en had slechts een heel korte vooropleiding gehad tot verpleegster – en dat was al meer dan anderen uit haar groep konden zeggen. De ‘zusters’ hadden zich als vrijwilligster bij het Rode Kruis gemeld toen de Tweede Wereldoorlog twee weken eerder ook in de Indonesische archipel daadwerkelijk was uitgebroken. Van wat hun te wachten stond in een oorlog hadden ze geen flauw idee.

Op het afgelegen Tarakan verwachtten de zusters én de honderden soldaten geen Japanse invasie: dat leek onmogelijk in het ondoordringbare oerwoud. Binnen een etmaal na aankomst verzorgde Mila echter de eerste gewonden die waren geraakt bij een Japans bombardement. Anders dan verwacht vonden de Japanners ook de weg in het oerwoud en bezetten zij binnen een maand het hele eiland.

Wat volgde was een steeds verder gaande inperking van de vrijheden van de zusters, die door de Japanners niet als neutrale Rode Kruismedewerksters werden gezien, maar als westerse vrouwen, vijanden dus.

Ontberingen

Mila verpleegde talloze gewonden terwijl de meest basale middelen, zoals water, zeep en lakens, ontbraken. Ondertussen werden de verpleegsters continu door Japanse soldaten bewaakt; in de verboden van de Japanners was geen enkele logica te ontdekken. Uiteindelijk werd Mila ook zelf geïnterneerd in verschillende kampen. Ondanks de grote ontberingen die ze moest doorstaan overleefde ze de oorlog.

Meijer heeft de indrukwekkende ervaringen van de groep zusters op Tarakan opgetekend alsof hij er zelf bij was. Hij vertelt anekdotes over de moeizame verhouding tussen het verplegend personeel dat uit Nederland afkomstig was en de nieuwe zusters, over de invulling van de schaarse vrije tijd, over de eerste slachtoffers van de oorlog, over het eten. Meijer weet het verhaal daardoor heel dicht bij de lezer te brengen – al stoot juist daardoor het af en toe grove taalgebruik extra af.

Meijer beschrijft gedetailleerd het dagelijks leven en de onderlinge verhouding tussen de oorspronkelijk aanwezige verpleegsters en de nieuwkomers (die gespannen is) en de verhouding van de soldaten met de lokale bevolking. Ook dankzij de vele directe dialogen krijgt de lezer het idee dat hij een feitenverhaal leest.

Fictieve namen

Hier wringt echter wel iets: het is namelijk volstrekt onduidelijk wat feit is en wat fictie. Volgens de achterflap is het verhaal „waargebeurd.” Volgens Van Dale betekent dat: echt zo voorgevallen. Wikiwijs stelt zelfs nog steviger: een genre boek waarin een verhaal verteld wordt waarbij niets verzonnen is.

Mila Herman heeft na de oorlog echter vooral gezwegen over haar ervaringen, zo schrijft Meijer in zijn nawoord. Daarnaast zijn Mila en haar familie de enigen in dit boek die bij hun werkelijke naam worden genoemd, zoals voor in het boek vermeld staat. Zijn de overige personages wel historisch en zijn alleen hun namen veranderd? En wat is de zin hiervan in een waargebeurd verhaal?

Wie even online zoekt heeft zo de echte namen van de hoofdrolspelers, zowel van militairen als van verplegend personeel, gevonden. Dat Meijer ervoor heeft gekozen om op basis van veel feiten historische fictie te schrijven, is een goed te verdedigen keus. Dit als waargebeurd presenteren gaat echter wel ver.

Boekgegevens

Zusters van Tarakan. Een vrouw. Een oorlog. Een geschiedenis, David Meijer; uitg. Atlas-Contact; 335 blz.; € 23,99