Carey kwam aan in Serampore, destijds een Deense kolonie ten noorden van Calcutta en nu gelegen in Indiase deelstaat West-Bengalen. Carey’s woonhuis is er nog steeds te bezichtigen. Vanuit Serampore kwam Carey regelmatig in wat nu Bangladesh heet –sinds 1971 een onafhankelijke staat– en daar stichtte hij gemeenten, ook in de hoofdstad Dhaka.

Carey ontpopte zich als een kundig Bijbelvertaler en taalwetenschapper. Als zendeling in India vertaalde hij de Bijbel in het Bengaals, Sanskriet en nog een aantal andere talen en dialecten. Ongekend wat hij als eenvoudige schoenlapper tot stand wist te brengen. Carey was de oprichter van de Baptist Missionary Society, die in 1818 Serampore College (in Serampore) stichtte met het oog op de training van lokale werkers.

Bijbellezen

Liton Mrong, algemeen secretaris van Bangladesh Bible Society (BBS), merkt op dat Carey’s Bijbel nog steeds gebruikt wordt door de meeste protestantse kerken in India en Bangladesh. „Zijn vertaling is de basis van alle andere Bengaalse vertalingen die na die tijd zijn verschenen. Carey vertaalde de Bijbel in 28 talen die in het Indiase subcontinent worden gesproken.”

Carey’s Bijbel werd aanvankelijk gebruikt door hindoes én moslims, aldus Mrong. „Na het publiceren van de Injil Sharif, het Nieuwe Testament voor moslims, geven bekeerlingen vooral de voorkeur aan de Kitabul Mokaddos, een vertaling van de gehele Bijbel die gericht is op moslimgelovigen. Deze is opgezet volgens de vertaalprincipes van Carey. Dus moslims kunnen deze Carey-versie zeker in hun eigen taal lezen, wat tot op de dag van vandaag een grote zegen is.”

Carey’s Bijbelvertaling was gericht op de hindoes, erkent Lasar Banargee, zendingssecretaris van de Bible Students Fellowship of Bangladesh (BSFB). Carey gebruikte echter wel Bengaalse woorden die ook voor moslims te verstaan zijn. „Het probleem is meer dat veel van de woorden uit de tijd van Carey verouderde woorden zijn. Ze zijn zelfs voor de traditionele Bengaalse bevolking van deze tijd moeilijk te begrijpen. De Bijbelvertaling van Carey is over het algemeen niet geschikt voor de nieuwe gelovigen onder de moslims. Moslims gebruiken bepaalde islamitische begrippen die voor een deel ontleend zijn aan de Arabische taal.”

Wat is het verschil tussen moslims en christenen die de Bijbel lezen? Banargee: „Gewoonlijk lezen moslims de Koran in de Arabische taal zonder dat zij de betekenis verstaan. Als zij heel de Koran gelezen hebben, prijzen zijn zichzelf gelukkig. Moslims lezen gewoonlijk niet de in het Bengaals of Engels vertaalde versies van de Koran. Christenen daarentegen lezen de Bijbel in het Bengaals én verstaan wat zij lezen.”

Banargee is ook betrokken bij Bijbelvertaalprogramma’s voor de onbereikte volkeren in India en Bangladesh. Zo was er in Dhaka in februari een Bijbelseminar van enkele weken waar vertalers zich vooral richtten op de Tripura-stammen, in het grensgebied tussen India en Bangladesh. De vertalers werkten in dienst van het door Carey gestichte Serampore College en Wycliffe Bijbelvertalers. De teams bestonden uit vertaalconsulenten uit Amerika, Australië, Noorwegen en India, gesteund door ”native speakers” uit de stammen zelf.

Impact

Mabud Chowdhury is leider van Isa-e Church Bangladesh, een organisatie die zich vooral richt op christenen met een moslimachtergrond. Hij vindt het ook logisch dat Carey’s vertaling van de Bijbel gericht was op hindoes. „Tweehonderd jaar geleden was dat zijn publiek. Ook degenen die hem hielpen met de vertaling waren hindoes. Maar ondanks die achtergrond was Carey’s Bijbelvertaling een bijzondere prestatie. Hij heeft de Bijbel in een hoogwaardige Bengaalse taal overgezet.”

Nadeel was alleen dat deze vertaling vooral bestemd was voor ontwikkelde mensen, aldus Chowdhury. „Zij is moeilijk te begrijpen voor de lagere klassen. Daarom hebben de Bijbelgenootschappen in Bangladesh en India al snel een nieuwe en toegankelijkere Bengaalse vertaling totstandgebracht. Maar afgezien daarvan, alle Bijbelvertalingen in het Bengaals, voor hindoes en moslims, zijn gemaakt op basis van de vertaling van Carey. Hij is degene die de Bengaalse grammatica heeft ontworpen. Maar omdat hij zowel Brit als christen was, wordt hij niet in heel Bangladesh herdacht. Mijn indruk is daarom dat Carey vooral interessant blijft voor baptistengemeenten, zowel in Bangladesh als in India.”

Carey-dag

Volgens de baptist ds. Peter Mazunder is de William Carey’s Baptist Missionary Society nog steeds actief om het werk van Carey voort te zetten. „Hij is een historisch figuur, maar zijn bijdrage aan ons land wordt zeer gewaardeerd. Hij heeft de Bijbel zo letterlijk mogelijk, woord voor woord, vertaald. En daardoor hebben hindoes en moslims het Evangelie gehoord.”

De Bangladesh Baptist Church Sangha (BBCS) houdt de zogenoemde Carey-dag –de herdenking van diens geboortedag op 17 augustus– in ere. De BBCS is het oudste en grootste protestantse kerkverband in Bangladesh, gesticht door Carey in 1796. Momenteel heeft de BBCS 368 gemeenten in tien regionale districten, met in totaal 22.685 (gedoopte) leden. Carey’s portret staat niet voor niets op een gedenkteken, vlak voor het indrukwekkende hoofdgebouw van BBCS in Dhaka.

Ashim Baroi, algemeen secretaris van BBCS, zegt dat Carey nog steeds een zeer invloedrijk figuur is voor de baptistengemeenten. „Hij heeft betekenis gehad voor de gehele Bengaalse natie. Hij vertaalde niet alleen de Bijbel in verschillende talen, inclusief het Bengaals, maar publiceerde ook Bengaalse tijdschriften, zoals ”Samachar Darpon”. Verder was hij verantwoordelijk voor een Bengaalse grammatica die de grondslag heeft gelegd voor de bestudering van onze taal.”

De BBCS viert Carey-dag om nieuwe generaties te bemoedigen en te beïnvloeden, aldus Baroi. Hij laat met enthousiasme het Carey-studiecentrum en de bibliotheek in het hoofdgebouw van de BBCS zien. Zo’n 35 mensen studeren er maandelijks. Overal hangen portretten van de befaamde Britse zendeling.

Vol trots toont Baroi op een kaart de plek waar Carey ooit predikte in een baptistenkerk, zo’n honderd kilometer ten noorden van Dhaka. „Ik heb er vorige week nog gepreekt”, zegt hij. „Het was op dezelfde preekstoel waar Carey zelf het woord voerde.”

Verder wordt Carey nog vernoemd in de Carey Memorial school in Dinajpur en zijn er twee opvangcentra voor jongens en meisjes die de naam van de Engelse baptist dragen.

Tweehonderd jaar na het verblijf van Carey blijft het aantal baptisten groeien, aldus Baroi. Dat bewijst een opwekkingsbijeenkomst in de noordelijke regio in het voorjaar. Baroi is er erg enthousiast over. „Na deze bijeenkomst ontvingen in totaal 93 Bengalen verzoening door hun zonden te belijden, gedoopt te worden en zo toegevoegd te worden aan Gods gezin. De grond van Bangladesh is harde grond. Tegelijkertijd weten we dat er veel verborgen gelovigen zijn. Wat is het verschil met de tijd van Carey? Ook hij stuitte op tegenstand. Desondanks heeft God het werk van Carey rijk gezegend, tot op de dag van vandaag.”