„Russische kerk moet zich uitspreken over Oekraïne”

Vader Vsevolod mengt een beetje honing in zijn thee. Dat is het enige wat is toegestaan tijdens het strenge vasten in de lijdenstijd. Voor hem is het afzien geen punt. Sinds hij in 1981 brak met zijn atheïstische opvoeding koos hij voor de strengste vorm van het Russisch-orthodoxe geloof.

De aartspriester heeft weinig tijd en stelt voor het gesprek te vervolgen in de auto. Buiten staat een auto met chauffeur klaar. „Ooit gekregen van een zakenman”, zegt hij als hij achter instapt. Ook in de vastentijd heel makkelijk.

Tot eind 2015 was Tsjaplin voorzitter van de commissie kerk en staat van het patriarchaat Moskou van de kerk. Die positie bracht hem in de hoogste kringen van alle kerkprovincies binnen en buiten Rusland.

In westerse media was de aartspriester soms het gezicht van de kerk, vermoedelijk vanwege zijn perfecte Engels. Maar de crisis rond de Krim en de burgeroorlog in Oost-Oekraïne veranderden alles. Patriarch Kirill meende uiteindelijk dat hij niet langer te handhaven was en ontsloeg hem als voorzitter van de commissie. Momenteel dient hij nog altijd de parochie rond de Kerk van Sint-Theodorus Studita in het centrum van Moskou.

Abortus

Terwijl de spanning in Oekraïne toenam, kwam Tsjaplin in de Hoogste Raad van de Kerk steeds meer tegenover de patriarch te staan. „Ik zei dat wij ons moesten laten horen. We zagen hoe radicale groepen met steun van westerse ambassades de zaak zonder enige consultatie met de meerderheid naar hun hand zetten. Zo ging dat ook in Georgië.”

Genoeg onrecht om van een „staatsgreep tegen de wettig gekozen president Janoekovitsj” te spreken. „In die situatie had de kerk de mensen moeten oproepen de straat op te gaan om recht en orde te beschermen. De kerk moet de mensen immers leiden.”

Wat Tsjaplin betreft had de kerk zulke oproepen al eerder gedaan. „Rond abortus moet de kerk niet onderhandelen met de staat. De enige weg is de straat op gaan.”

Tsjaplin vindt de typering van hem in de media als conservatief prima, maar het kan beter: „Ultraconservatief.” Dat weerspiegelt zich in zijn hele visie op Oekraïne. „Het hele bestaan van dat land is natuurlijk dubieus. Het is gewoon Russisch gebied met Russischsprekende mensen. Meermalen hebben de Sovjetautoriteiten gebied aan Oekraïne toegevoegd. Dit was volkomen onzin, gezien de identiteit van de mensen die in die gebieden woonden. Bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie is er veel misgegaan. Dit zou eigenlijk moeten worden herzien.”

In plaats van te luisteren probeerde de patriarch zijn oproepen te negeren. En toen dat niet meer kon, werd Tsjaplin ontslagen. „De kerk wilde gewoon afwachten en zich aansluiten bij de winnaar. Zodra er vragen rezen, werden die omzeild. Daar was ik het totaal niet mee eens. Daarom vond ik het ook geen probleem om me terug te trekken. Eerlijk gezegd voel ik me achteraf ook wel opgelucht. Ik kan me nu veel vrijer uiten. Bovendien is het heel hard werken als je een hoge positie hebt in het bestuur van de kerk.”

In de media is wel geopperd dat u was ontslagen omdat u in de vastentijd bij zo’n verfoeide westerse instelling als McDonald’s had gegeten.

„Haha. Er zijn zelfs foto’s waarop je kunt zien dat ik daar vis eet, en dat is zelfs volgens de strenge regels toegestaan. In die tijd had ik tussen de vroege ochtend en de late avond vaak maar vijf of tien minuten om te eten. In een Russisch restaurant zou ik anderhalf uur kwijt zijn geweest. En die had ik niet. Had ik in een Russisch eethuis in zo’n korte tijd kunnen eten, dan zou ik McDonald’s voor de rest van mijn leven vergeten.”

Blijft de vraag of de annexatie van de Krim kan worden gezien als een wettige daad.

„Voor de meeste Russen was het altijd een absurd idee dat de Krim niet Russisch zou zijn. Ik ken veel mensen op de Krim. Die vonden het in de jaren negentig nonsens dat ze ineens Oekraïners moesten heten. Bij het referendum in 2014 is wel gebleken dat de meerderheid van de mensen daar zich als Russisch ziet.

Russen begrijpen doorgaans niet dat het Westen niet ziet dat de Krim kunstmatig aan Oekraïne was toegevoegd.”

In hoeverre bestaat er in de kerkelijke top ruimte voor debat over dit soort zaken?

„Als de patriarch het wil, wordt een onderwerp systematisch buiten de agenda gehouden. Dat was het geval rond Oekraïne, maar evenzeer over een onderwerp als de kerkelijke begroting en een punt als conservatisme en de oecumene.”

Over oecumene gesproken: in hoeverre hecht u aan het officiële standpunt dat de zaligheid alleen in de orthodoxe kerk te beërven is?

„Ik geloof inderdaad dat het ware christendom alleen bestaat in de orthodoxe kerkelijke traditie. We hebben goede relaties met andere kerken, vooral de Rooms-Katholieke Kerk en behoudende protestanten in Amerika. Maar we kunnen samen geen diensten houden of het avondmaal vieren.

Als we het Evangelie in zijn zuiverheid en volheid willen volgen, kunnen we geen compromissen sluiten met de wereld. Ik vrees dat het liberale christendom in het Westen zijn historische missie heeft verraden en gewoon een van de vele producten op de schappen van de supermarkt is geworden.”

„Russische kerk moet zich uitspreken over Oekraïne”

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?