Bezige bij blijft broodnodig
Geen bijen? Dan ook geen groenten en fruit. In de Chinese provincie Sichuan komt dat pijnlijk aan het licht. Jarenlang ongelimiteerd sproeien met insecticiden heeft de bij er helemaal uitgeroeid. De fruittelers moeten nu zelf de fruitboom in en elk bloemetje met een penseeltje apart bestuiven. Bijen zijn onmisbaar voor de mensheid, laat de Pool Piotr Socha zien in ”Het bijenboek”.
De waardering voor de bijen gaat ver terug in de geschiedenis. Zo zijn er rotstekeningen bekend van neanderthalers die honing uit een nest roven. Sommige Afrikaanse stammen organiseren nog elk jaar twee honingmaanden. Dan plunderen ze bijennesten en verzamelen zo driekwart van hun eten voor die twee maanden.
Honing blijkt nogal veelzijdig; ze is niet alleen uitermate geschikt om op te eten, maar helpt ook om het vrouwelijk schoon te bevorderen. Onder anderen de Egyptische koninginnen Nefertiti en Cleopatra smeerden zich er voor dat doel helemaal mee in. Honing heeft ook een ontsmettende werking. Wonden die ermee worden ingesmeerd, raken niet ontstoken; het zoete goedje doodt bacteriën.
De bijen zelf vormen een probaat afschrikwapen. Soldaten die in de middeleeuwen een stad bestormden, maakten rechtsomkeert als ze korven met bijen over zich uitgestort kregen. Afrikaanse landbouwers hebben een systeem bedacht om olifanten van hun akkers te houden. Ze bevestigen bijenkorven aan palen en verbinden die met draden aan elkaar. Als een olifant hun akker op wil, maakt hij met de draden de korven aan het schommelen. Een wolk boze bijen beneemt de grijze gigant vervolgens alle lust om nog één stap vooruit te doen.
Leerzaam is de aandacht die ”Het bijenboek” schenkt aan de opbouw van een bijenvolk, de levenscyclus en de eigenaardigheden van de bij. Hoe ziet een dar eruit, een werkster of een koningin? Hoe planten bijen zich voort? Wat is het verschil tussen een gewone cel en een koninginnendop? Hoe maken bijen honing en wat kunnen mensen daarmee? Ook staat er in het boek een recept voor gemberkoekjes met honing.
Een inspiratiebron voor technici zijn de bijenraten. Deze honingraatconstructies blijken uitermate sterk. Ze zijn onder meer terug te vinden in deuren, vliegtuigen en surfplanken.
Jammer dat Socha zo nadrukkelijk de evolutietheorie als uitgangspunt neemt. De lezer wordt beziggehouden met onder meer verhaaltjes over een wesp die eens een hapje stuifmeel nam en dat wel lekker vond. Zo begon het leven van de eerste bij. „Het dier ging er sympathieker en donziger uitzien.” Aan de haartjes bleef stuifmeel hangen, waardoor de bij planten kon bestuiven. „Toen planten dat ontdekten, bedachten ze manieren om het de insecten naar hun zin te maken. Hun bloemen gingen er steeds mooier uitzien, ze geurden veel sterker en produceerden meer nectar en stuifmeel. Dat beviel de bijen zozeer dat ze overschakelden op een volledig vegetarisch dieet.” Op iemand die in de Bijbelse schepping gelooft, komt een dergelijke tekst over als baarlijke nonsens.
Hoewel ”Het bijenboek” is vormgegeven als kinderboek zullen ook volwassenen er met plezier in bladeren. Tal van kleurenillustraties maken het boek toegankelijk en gemakkelijk leesbaar.
Boekgegevens
”Het bijenboek”, Piotr Socha; uitg. Lannoo, Tielt, 2016; ISBN 978 94 0143 359 4; 80 blz.; € 24,99.
