PKN-pamflet over koers mammoettanker
AMSTERDAM. Vier jonge PKN-predikanten publiceerden maandag in dagblad Trouw een pamflet waarin ze pleiten voor een andere koers van de kerk. Het loopt storm met reacties dat het anders moet. Maar hoe?
Ds. Marleen Blootens (Amsterdam), ds. Thejon Bos (Twijzelerheide), ds. Jantine van Iersel-Veenhof (Wateringen) en ds. Jasper van Schaik (Woubrugge) kwamen maandag met hun oproep dat de Protestantse Kerk in Nederland een heel andere koers moet gaan varen. Zo vindt ds. Van Iersel dat de vorm van kerk-zijn van nu achterhaald is: „Ik werk in een kerkvorm die al voorbij is, denk ik soms. De vorm is voor velen onverstaanbaar geworden. Als iemand zomaar binnen zou komen, zou die niet begrijpen wat we aan het doen zijn.”
De initiatiefnemers, allen twintigers en dertigers, schrijven in hun pamflet hoe ze houden van de kerk als huis van God en mensen en hoe geweldig ze het vinden om op een plek te werken waar al eeuwenlang een ontmoeting tussen God en mensen plaatsvindt. „Dit huis is een huis met een ziel. De ziel is de liefde van Christus Die leven geeft. Wij zijn dominee omdat we door zijn liefde zijn aangeraakt. Dat zeggen we niet om vroom te doen, maar omdat we helder willen zijn wat ons beweegt om nu én in de toekomst dominee te zijn.”
Stenen monument
Ze willen een kerk die „back to basics” gaat. Nu is het moment, menen ze. „We hoeven de kerk niet langer als stenen monument in stand te houden. De Geest verbindt ons aan de liefde van Christus.”
De voorgangers voelen zich gesterkt door het synoderapport Kerk 2025 –het schrijven van PKN-scriba dr. A. J. Plaisier uit april–, de daaropvolgende enquête die door 18.000 mensen werd ingevuld en het nieuwe synoderapport ”Waar een Woord is, is een weg”.
„Kerk 2025 biedt een eerste ontwerp voor een kerk die wordt bevrijd van de kramp om het instituut te beheren, zodat nieuwe generaties kunnen geloven, hopen en liefhebben. We mogen hen niet belasten met een kerk die als een molensteen om hun nek hangt. Hoe kunnen ze anders ontdekken dat de ontmoeting met God jou in de ruimte zet?” De praktijk van de kerk dient haar bevrijdende inhoud uit te stralen: „Dat vraagt van ons een nieuwe houding.” De kerk moet van een instituut weer een beweging worden, vinden ze.
Het is niet voor het eerst dat er een dergelijke ‘noodkreet’ uit de kerken komt. Nog maar enkele jaren geleden sloeg ”Dominee 2.0” al eens flink op de trom. Een groep van zo’n honderd jonge predikanten wilde een cultuuromslag in de Protestantse Kerk. De theologen vonden –juli 2012– dat het radicaal anders moest, wilde er nog toekomst zijn voor de kerk. Het zorgde voor honderden reacties.
Eenzelfde vliegwieleffect heeft het Pamflet Kerk 2025 nu, zo blijkt op de website van de initiatiefnemers. „AMEN! Helemaal mee eens, minder instituut, meer beweging. En het instituut weer dienstbaar zien te maken aan het Evangelie, in plaats van een doel op zich. Hoe? Gewoon doen in je plaatselijke gemeente. De goede dingen van het instituut in stand houden of omvormen, de belemmerende dingen negeren, afschaffen, laten afsterven. En op alle plekken in de kerk oefenen met concreet spreken over God: wat doet geloven met jou? Die vraag moeten predikanten, kerkenraadsleden en kerkgangers leren beantwoorden. Om zo ook iets moois te kunnen delen met anderen”, gaf ds. Robert Stigter (Delfgauw), destijds medeopsteller van het manifest Dominee 2.0, maandag als reactie.
De vier predikanten ondersteunen met hun „handtekeningenactie” de onlangs gedane uitspraken van PKN-scriba Plaisier: de kerk is te veel naar binnen gekeerd, de vergadercultuur is niet meer van deze tijd en ook het idee van een „volkskerk” is niet meer realistisch, vindt hij.
Ds. Pieter Lootsma (73), oud-predikant in Leeuwarden en nu woonachtig in Winsum, stelt ook vast dat het niet de eerste keer is dat er op deze manier aan de boom wordt geschud. „Hoewel ik van mening ben dat dr. Plaisier minimaal veertig jaar te laat is met zijn huidige inzicht en het nu bijna doet voorkomen alsof het nieuwe inzichten zijn, deel ik jullie overtuiging. Al voor 1970 schreven een paar jonge collega’s en ik ongeveer hetzelfde, maar werden we streng teruggeroepen door het „synodeapparaat” van de toenmalige hervormde kerk. Dus: ja, eens met jullie oproep. Maar tegelijk zeg ik: gelukkig kun je als predikant, kerkenraad en gemeenteleden in grote vrijheid en creatieve ongehoorzaamheid aan veel regeltjes van de kerk je werk in de kerk met plezier doen.”
Kerkplanter Jurjen ten Brinke schrijft: „Wat een zegen als de mammoettanker PKN hierin keuzes durft te maken, met uitstraling richting heel (christelijk) Nederland!”
EO-presentatrice Elsbeth Gruteke, die onlangs als proponent het beroep aannam van de protestantse Jeruzalemkerk in Amsterdam, zegt: „Hier teken ik voor. Laat de discussie maar beginnen.”
Die is inmiddels op kerk2025.nl dan ook losgebarsten. Is het pamflet wel concreet genoeg? Wat willen deze predikanten dan wél? En gaan ze niet voorbij aan vele initiatieven – die bijvoorbeeld al op diverse plekken plaatsvinden in de gemeenten in het land?
Nynke Dijkstra-Algra, van de afdeling Kerkgroei van de PKN, nodigt mensen alvast uit om eens een kijkje te nemen op de Landelijk Missionair Festival dat op 7 november in Utrecht plaatsvindt. Daar zijn dertig workshops en dertig invloedrijke sprekers te gast.
Het is in ieder geval duidelijk dat richting de synodevergadering van half november kerkvernieuwing weer de agenda staat. Niet voor het eerst, en zeker ook niet voor het laatst.
„Oppervlakkige oproep”
„Het is een beproefde protestantse traditie om de kerk voortdurend te willen verbouwen. Iedere tijd kent zijn ”het is nu of nooit”. Zijn deze vier jonge herdershonden met hun handtekeningenactie de belichaming van de huidige variant?” Dat schrijft ds. Bert Altena uit Assen op de website nieuwwij.nl. Hij noemt het pamflet „toch wat te bleek en –hoe ironisch– te kerkelijk.” „Het blijft steken in een oppervlakkige oproep, die bovendien nauwelijks breder kijkt dan de interne problematiek van een kerk in transitie.”
Lees ook:
