Stervenskunst als levenskunst
ZWOLLE. In een goed reformatorische traditie is stervenskunst een vorm van levenskunst. Wie immers vanuit het geloof in Christus’ overwinning aan het kruis leeft, kan ook de dood onder ogen zien. Het is volgens prof. dr. G. C. den Hertog de opdracht deze oerreformatorische levens- en stervenskunst voor vandaag opnieuw te doordenken en te beleven.
Prof. Den Hertog hield maandagavond in Zwolle een referaat over ”Christus en de dood”. Zijn lezing was de vierde en laatste die AKZ+ had georganiseerd onder het thema ”Midden in het leven is de dood”. AKZ+ is een samenwerkingsproject van de Gereformeerde Hogeschool Zwolle, de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA) en de Theologische Universiteit Kampen (TUK), met het doel theologische kennis voor de maatschappij beschikbaar te maken.
Prof. Den Hertog, hoogleraar systematische theologie aan de TUA, behandelde de zienswijze op de dood in de negentiende eeuw. Dat de dood een dagelijkse realiteit was, illustreerde hij aan de hand van een briefwisseling van de jonge dr. O. Noordmans. In bijna elke brief wordt er wel over een sterfgeval gesproken. Behoudens enkele uitzonderingen ontkende men in de negentiende eeuw niet het voortbestaan van de geest na de dood, aldus de christelijke gereformeerde hoogleraar.
De gruwelen van de Eerste Wereldoorlog werpen een schaduw over de twintigste eeuw. Denkers zoals Heidegger en Franz Rosenzweig bezien het hele leven vanuit een doodsperspectief.
Het kantelmoment lag volgens prof. Den Hertog bij de Tweede Wereldoorlog, toen de vrees voor de dood werd weggehoond. Na de oorlog ging in de West-Europese cultuur de gedachte overheersen dat er na de dood volstrekt niets meer komt. Dit geestelijke klimaat, waarin het leven als een groot feest wordt gezien, valt goed te typeren met de bekende bevindelijke uitdrukking: „De hemel verkwikt niet en de hel verschrikt niet”, zo merkte hij op.
Juist in zo’n klimaat weet men geen raad met gebrekkig of stervend leven – en wordt euthanasie verdedigd. Prof. Den Hertog noemde de Belgische atheïstische psychiater Dirk De Wachter en de Franse marxistische filosoof Alain Badiou als opvallende proteststemmen tegen de euthanasiepraktijk. Beiden zien in dat de roep om euthanasie niet voortkomt uit ondraaglijk geacht lijden, maar ontspruit aan een levensvisie waarin alles draait om welvaart en geluk.
Ten slotte formuleerde prof. Den Hertog antwoorden vanuit het perspectief van de Reformatie. De bekende Duitse theoloog Dietrich Bonhoeffer diende hierbij als voorbeeld.
Bonhoeffer meende dat het besef te moeten sterven geenszins ontheffing betekent van de taak op deze aarde, aldus de hoogleraar. Het uitzicht van een christen op een toekomende nieuwe hemel en aarde mag niet leiden tot het wegdromen of ontvluchten van de verantwoordelijkheid voor het aardse bestaan. „De Reformatie focuste op Christus en niet op de dood. Christus is de enige troost in leven en sterven en daarom ligt het geheim in het geloof in Christus’ sterven en opstanding, en dan wordt levenskunst nauw verbonden met stervenskunst.”
Lees ook:
Dr. Selderhuis spreekt voor AKZ+ over angst voor de dood
: Leven moet gericht zijn op het hemelse
