Europa maakt op dit moment een weergaloze omwenteling door, betoogde Bertrand Rickenbacher gisteren op de laatste dag van de Colloque Biblique Francophone. „Een omwenteling die in de Europese geschiedenis alleen maar valt te vergelijken met de omslag tijdens de renaissancetijd.”

Rickenbacher, docent filosofie en literatuur aan een lyceum in Lausanne (Zwitserland), hield een lezing over ”Smartphones, internet 2.0 en videospelletjes. 
De christen en de nieuwe informatietechnologieën”. Het massale gebruik van digitale media brengt een totale verandering met zich mee, zo zei hij. „Digitale apparaten zijn niet alleen werktuigen, maar veranderen –een boemerangeffect– de gebruiker.”

Met de intrede van het digitale tijdperk kwam er een einde aan de boekencultuur, aldus de filosoof. „Met de komst van internet en een veelheid aan digitale apparaten gingen er voor de moderne mens letterlijk en figuurlijk meerdere vensters open. Dit tegelijkertijd met vele dingen bezig zijn verandert de levensstijl. De orde van ons leven is niet meer de orde van een boek. De structuur van een boek is lineair: een gedachte wordt vanaf een startpunt ontwikkeld tot aan het eind. In de schermcultuur is alles gefragmentariseerd, er bestaat geen eenheid en geen concentratie. Nooit is de moderne mens op één enkele plek, hij verkeert altijd in meerdere omgevingen. Een echt gezinsleven bestaat bijna niet meer. Ook al zijn de gezinsleden thuis in dezelfde kamer, zij zijn niet met elkaar verbonden, maar veelal met anderen daarbuiten. Privésfeer, werksfeer en publieke sfeer zijn niet gescheiden. Vele vaders zijn niet echt in hun gezin, maar door de smartphones altijd op de werkvloer. Vooral de jongeren die bijna geheel in een digitale werkelijkheid leven, beseffen niet dat zij in een onwerkelijke situatie leven, een hyperwerkelijkheid, en dat hun relaties niet echt zijn.”

Rickenbacher sprak van een merkwaardige paradox: door de informatietechnologie ontstond er een duizelingwekkende vermenigvuldiging van digitale relaties, terwijl echte ontmoetingen zeldzaam werden. Hij pleit ervoor om zogenoemde vrienden van Facebook consequent met het Engelse woord ”friends” aan te duiden, om zodoende het verschil met 
echte vrienden helder te houden.

Het is wenselijk dat er in de opleiding van predikant of jeugdwerkleider aan dit aspect veel aandacht wordt besteed, merkte de Zwitserse docent op. „Juist in de adolescentieperiode is een jongere bezig met relaties. De taak van een voorganger of kerkelijk werker is jongeren hierin te begeleiden en hen ervan bewust proberen te maken dat hun digitale contacten geen echte relaties zijn.”

In het digitale tijdperk moet als onderdeel van de heiligmaking de huidige christenen een vorm van defragmentalisatie worden geleerd. „Men moet leren innerlijk niet zo verdeeld te zijn, maar alleen op Christus te focussen. In de christelijke identiteit moet een eenheid komen, geconcentreerd in Christus.”

Datzelfde geldt voor gebed en meditatie. Hij adviseerde per dag een gebedstijd van minimaal een halfuur te reserveren, zonder ook maar één bliepje. „Wij zijn als het ware door een navelstreng altijd met een kordon van apparaten omringd, maar in het gezin en bij het samenzijn moet deze navelstreng eens worden doorgeknipt.”

Emerging churches

Na zijn analyse ging de inleider in op de mogelijkheden van de informatietechnologie voor kerk en evangelisatie. Net als de Reformatie goed gebruikmaakte van de boekdrukkunst, zo biedt de moderne technologie volgens hem mogelijkheden tot evangeliseren. Rickenbacher kritiseerde de ”emerging churches”, die de traditionele woordverkondiging afschaften en zich helemaal in het digitale tijdperk proberen te voegen.

De filosoof ziet een taak in het moderne pastoraat om de „cyberchristenen” te genezen door hen aan te raden eens de meest indringende vraag te overdenken: Wie is mijn naaste? „Dat zal hopelijk helpen de christenen weer echt bij hun naasten in hun directe nabijheid te brengen, met veronachtzaming van die wolk van apparaten die de aandacht constant vragen.”

In Ste-Foy-lès-Lyon, nabij Lyon, werd deze week de jaarlijkse Colloque Biblique Francophone gehouden. Vandaag het laatste verslag (deel 4).