Ds. L. Terlouw, predikant van de gereformeerde gemeente te Barendrecht, heeft meer dan gewone belangstelling voor het pastoraat. Van zijn hand verschenen verschillende publicaties erover. Hij geeft ook praktische theologie op de Cursus Godsdienst­onderwijs, een kleine hbo-opleiding uitgaande van de Gereformeerde Gemeenten.

De liefde voor pastorale zorg ontstond toen Terlouw, 34 jaar, gekozen werd als diaken in de gereformeerde gemeente te Amersfoort. Het omzien naar mensen had zijn hart. Naast zijn dagelijks werk volgde hij een theologische opleiding. Die twee zaken brachten zijn leven zo in beroering dat de vraag rees: „Heere, wat heeft U hiermee voor?”

Een oproep van verpleeghuis Salem waar een pastoraal werker werd gevraagd, was het antwoord. „Sommigen begrepen die keus voor Salem niet. Als pastoraal werker kwam je alleen maar met verdriet in aanraking, meenden velen. Toch moest het Salem worden. Een woord uit Psalm 147 wees de weg helder aan: „De Heer’ betoont Zijn welbehagen aan hen die need’rig naar Hem vragen, Hem vrezen, Zijne hulp verbeiden en door Zijn hand Zich laten leiden”

In de Ridderkerkse zorginstelling ging Terlouw twintigmaal per jaar voor in een samenkomst op zondag en op christelijke feestdagen, hield met de bewoners Bijbelstudies en leidde van tijd tot tijd begrafenissen.

Vele malen kwam hij met de dood in aanraking. Ieder jaar viel ongeveer een derde van de verpleeghuisbewoners weg. Dat waren zo’n vijftig sterfgevallen per jaar. „Toch was het frappant dat een van de de eerste begrafenissen die ik in 2004 als predikant leidde een vroeggestorven kindje betrof. En de eerste ernstig zieke patiënten waren kleine kinderen. De dood houdt geen rekening met leeftijd.”

Pastoraat is vooral luisteren”, zegt ds. Terlouw. „De waarde van een goed gesprek wordt niet bepaald door je woorden, maar door de manier waarop je luistert. Je moet bereid zijn om echt naast iemand te gaan zitten, of het nu om een hersenbloeding gaat, om dementie of om huwelijksmoeilijkheden.”

Luisteren is niet eenvoudig, weet ds. Terlouw. „En echt naast iemand gaan zitten ook niet. Durf mens te zijn onder de mensen, te midden van de gebrokenheid die er kan zijn.”

De pastoraal werker hoeft op bange levensvragen niet alle antwoorden te weten. „Terwijl we denken dat het daar vaak wel om gaat. Als we al eens kunnen zwijgen, komen we vaak nog niet verder dan de vrienden van Job. Het enige positieve van die vrienden was dat ze zeven dagen lang hun mond hielden. Zodra ze gingen praten, klopten hun antwoorden theologisch misschien wel, maar wat ze zeiden, paste niet bij de nood van Job. Dat is in ieder pastoraal gesprek een grote valstrik. Dat bedreigt ook mij.” Eerlijk zeggen dat je ook geen raad weet, dat je van jezelf ook niets tot vertroosting weet te zeggen, dat kan vaak al enige opening geven voor een gesprek, weet ds. Terlouw. „Mensen verwachten ook niet van je dat je alles weet. Ze willen wel eens bepaalde dingen uitspreken, dingen die misschien nog nooit hardop uitgesproken zijn. Als ze daarin tenminste niet gestopt worden door een al te praterige ambtsdrager. Het is daarnaast altijd nodig om samen te zoeken naar wat Gods Woord in de nood van het leven te zeggen heeft. Alle vragen en raadsels mogen ook in het gebed aan de Heere worden voorgelegd. ”

De bekende dooddoeners zijn fnuikend voor een goed contact. „Vaak komen mensen niet verder dan de bekende zinnen, zoals: „Het zijn geen mensen die het je aandoen.” Dat klinkt mooi, maar niemand is ermee geholpen. Er zit achter iemands nood vaak veel verborgen, en daar moet je heel concreet achter willen komen. Het is mijn ervaring dat mensen je veel durven toevertrouwen, als ze maar niet tegen de bezoeker hoeven op te kijken.”

Sommigen zijn zozeer teleurgesteld in het leven dat ze niemand meer willen toelaten tot hun hart. „Als ze echt de deur dichtdoen, ga dan niet morrelen om die toch open te krijgen. Blijf trouw komen, probeer tussen de regels door te luisteren. Soms is het nodig om een heel eind met iemand mee te gaan, voordat er iets van openheid en vertrouwen ontstaat.”

Er is verschil tussen pastoraat aan jongeren, aan volwassenen, en aan ouderen. „Maar drie dingen keren in elk goed gesprek terug. Er moet een vertrouwensband zijn. Je moet de ander volstrekt serieus nemen, wat hij ook zegt. En besef dat elke situatie anders is. Ga nooit op bezoek met het idee dat je het wel weet. Gods hulp is onmisbaar.”

Dit is het laatste deel in een serie over pastoraat in de gezondheidszorg.

Ds. L. Terlouw

L. Terlouw studeerde onder meer in Groningen theologie. Per 1 april 1995 kwam hij als pastoraal werker in dienst van het in 1994 geopende verpleeghuis Salem te Ridderkerk. In 1996 werd hij gekozen als ouderling in de gereformeerde gemeente te Ridderkerk.

Salem is het enige verpleeghuis in Nederland met een reformatorische identiteit. De Bijbel en de belijdenisgeschriften zijn normgevend voor het samen wonen en werken in Salem. Het huis biedt plaats aan 173 bewoners, van wie wordt verwacht dat ze lid zijn van een van de kerken binnen de gereformeerde gezindte.

Salem heeft een fulltime geestelijk verzorger in dienst, die door middel van pastorale begeleiding, het organiseren van bijeenkomsten rondom de Bijbel en het houden van weeksluitingen, de identiteitgebonden zorg mede inhoud geeft.

In 2002 werd Terlouw toegelaten tot de studie voor predikant aan de Theologische School van de Gereformeerde Gemeenten te Rotterdam.

Sinds 2003 is ds. H. J. Stoutjesdijk (voorheen predikant in onder meer Nijkerkerveen en Dordrecht) pastoraal werker in Salem.