De laatste tien jaar is Stellenbosch gegroeid tot het Mekka van de wijnliefhebber. Niet ten onrechte. De jonge wijnen zijn sprankelend, en rijk aan smaken en aroma’s. Wat opvalt is de passie en de openheid waarmee wijnmakers hun wijnen presenteren en hun experimenten toelichten.

Stellenbosch, ooit gesticht door Simon van der Stel, is een onvergetelijk universiteitsstadje waar oude platanen de witte huizen in het centrum overschaduwen. Het beroemt zich niet alleen op de universitaire wijnopleiding, ook heeft het omringende gebied een ideale bodemgesteldheid voor de druiventeelt. Atlantische en Indische oceaan vloeien hier samen. Wind en water (de koude Benquela stroom) zorgen in het mediterrane klimaat voor zo veel verkoeling dat er van de schimmelziekte meeldauw nauwelijks sprake is.

In Afrika dronk men altijd 60 procent witte wijn en 40 procent rode, het omgekeerde van Europese verhoudingen. Langzaamaan begint daarin een verschuiving te komen, al zal het warme klimaat blijven zorgen voor een ruime consumptie van witte wijnen, en terecht. Nergens vind je sauvignon blancs zoals hier. Ze waaieren breed uit, tintelen op je tong en ze smaken onder meer naar vanille en citrusfruit.

Kroonluchters
Ooit was het klimaat van het uiterste puntje van het Afrikaanse continent voor Jan van Riebeeck aanleiding om in 1652 een verversingspost voor de ”Vereenigde Oost-Indische Compagnie” te stichten. De post leidde uiteindelijk tot een bloeiende wijnindustrie en zelfs tot de geboorte van een natie. Zuid-Afrika is intussen de op zeven na grootste wijnproducent. De wijngaarden, met een omvang van ruim 100.000 hectare, bieden werk voor 200.000 mensen. Jaarlijks wordt zo’n 200 miljoen liter wijn geëxporteerd. Waren dit eerst vooral bulkwijnen, die in containers het land verlieten, nu zijn de op hout gerijpte chardonnays, de merlots of de pinot noirs uit gebieden als Paarl, Swartland of Constantia wereldberoemd.

„De fout die we voorheen maakten is dat onze wijnen hard en agressief waren”, zegt Kevin Arnold van Waterford. „Het ging om de productie. Nu gaat het om de klant. We maken smaakvolle, rijke wijnen, die je meteen kunt drinken. Kwaliteit voorop, niet de hoeveelheid.” Zijn bekroonde cabernet sauvignon is internationaal doorgebroken. Je proeft vanille en kruiden. Je ademt de zachte geur van ”rooibessies”.

Arnold werkte als wijnmaker op Rust en Vrede voor hij hier vijf jaren geleden Waterford stichtte. Hij woont in een laag gebouwd huis, zodat de blik onbekommerd over het dak glijdt naar de bergen met de wijngaarden. In de hof klatert een fontein en zijn mensen bezig de late druiven te sorteren voor de likeurwijnen.

In de wijnkelders verlichten kroonluchters de fusten en siert Afrikaanse kunst de schemerige wanden. „Wij willen een open huis, waar mensen kunnen binnenlopen en rondkijken. Ze kunnen hier koffie met taart nemen en de wijnen proeven.”

Aureool
In dezelfde gastvrijheid dompel je onder op Meerlust, waar koloniale sferen de smaak van de wijnen in goede zin lijken te beïnvloeden. Wijnmaker Georgio Dala Cia voert ons de kelders in, langs flessen met beroemde etiketten en wanden vol nostalgische foto’s, prenten en gold awards. Zijn wijnen smaken opperbest, en vooral de soort die eigenaar Hanne Myburg in de museale keuken bij het schapenvlees en de warme pompoen serveert. Later verzin je bij deze wijnen superlatieven als „zwoel, tintelend, crispy, fruitig. Wijn die spettert op je tong. Leven in een glas.”

Dat soort poëtische omschrijvingen deel je minder snel uit in de fabriek van Rob Coppoolse, die in de Coppoolse Finlayson-Sentinel Winery de Kaapse Pracht voor de Aldi maakt. Een schoon, helder bedrijf, waarover de openhartige Zeeuw met dezelfde passie spreekt als de wijnmakers van de gerenommeerde huizen. Je mist hier de sfeer van vergane glorie, maar dat neemt niet weg dat Coppoolse kans ziet jaarlijks 12 miljoen flessen te exporteren. Op een romantische zomeravond krijgt de Kaapse Pracht voor velen het aureool dat vinologen toekennen aan de grote, complexe wijnen.

Tot 1994 werd Zuid-Afrika geboycot, maar sindsdien kunnen de wijnboeren naar hartelust exporteren. De wijnsluizen staan open en de chardonnays en de sauvignon blancs, de cabernet sauvignons en de merlots, stromen de grenzen over.

De Afrikaanse wijnmakers reizen de wereld over om kennis op te doen. Daniël de Waal van Uiterwyk bijvoorbeeld vertrekt binnenkort opnieuw naar Frankrijk en Spanje. „Zij hebben de kennis en ervaring die wij moeten opbouwen.”

De Waal studeerde aan de universiteit van Stellenbosch. „Een bezoek aan St. Emilion in 1990 opende voor mij een nieuwe deur. Terug op Uiterwyk ging ik voor de kwalitatieve rode wijnen.” Met zijn pinotage woon De Waal in 1996 twee keer goud, voor de kleur, de smaak en de intensiteit van de aroma’s.

Napoleon
De Zuid-Afrikaanse Constantiawijn is al eeuwen wereldberoemd en werd in het verleden geroemd door prominenten als Bismarck, Frederik de Grote en Napoleon. Naar verluidt liet Napoleon zelfs tijdens zijn ballingschap op St. Helena maandelijks dertig flessen Vin de Constance overvaren.

In Groot Constantia herleeft het roemrijke verleden in het prachtige koloniale huis waar ooit Simon van der Stel resideerde. De geschiedenis ervan gaat terug tot 1685, toen de populaire gouverneur van de Kaap land kocht en het Constantia noemde.

Jaarlijks komen zo’n 400.000 bezoekers af op het schitterende interieur of op de door Hubrecht Duyker aanbevolen gulle Gouveneurs Reserve Chardonnay. Hij beveelt in het Jonkershuis, waar je kunt lunchen, de Kaaps-Maleisische gerechten aan die het lekkerst smaken met een halfzoete, kruidige Weisser Riesling. Je kunt de juistheid van zijn advies beamen als je zit te genieten, terwijl de huiskat ondertussen kopjes langs je benen geeft en je je verzadigt aan het uitzicht. Tussen de stammen van de oude eikenbomen kijk je uit over de wijngaarden naar de Tafelberg, die roerloos en blauw aan de einder ligt. Terecht suggereerde Duijker na een van zijn reizen dat de naam Kaap de Goede Hoop veranderd zou moeten worden in Kaap de Goede Smaak.

Piekniekmandjies
Na het aftreden van Van der Stel in 1699 werd zoon Willem Adriaan gouverneur. Hij voorzag zich van een nieuw eigendom en zag kans de onbewerkte grond van Vergelegen om te toveren tot een aards paradijs. Het gerestaureerde Vergelegen, beschaduwd door vijf enorme Chinese kamferbomen, is in alle opzichten de moeite van een bezoek waard. Je kunt zelfs ’piekniekmandjies’ kopen om in het kamferwoud op het gazon neer te strijken. Maar niet zonder een proeverij, want als je ergens je longen kunt vullen met aroma’s is het op de Schaapenberg, waar de wijnhellingen zich tot zover het oog reikt uitstrekken.

De cabernet sauvignon geeft geuren af van rabarber en cederhout. Wij proeven ondertussen ook dille, tabak en laurierdrop. Louise du Toit, die ons rondleidt, voegt er eucalyptus, pepermunt en bessen aan toe. Waaruit blijkt dat wijnproeven een subjectieve, maar hoogst plezierige bezigheid is.

André van Rensburg, wijnmaker op Vergelegen, zegt dat de wijnen, en met name de sauvignon blancs, dankzij hem zo voortreffelijk zijn. Gemakshalve laat hij het ideale klimaat, de bodemgesteldheid en de zuidoosterwind die de warmte tempert en voor de koelte zorgt waar de witte druif zo van houdt, buiten beschouwing. Hij staat dan ook bekend als het ”enfant terrible” van de Zuid-Afrikaanse wijnindustrie.

Tegen het proeven van een Schapenberg 2002, waarvan 200 flessen per jaar gebotteld worden voor de jaarlijkse Nederburg-veiling, maken we geen bezwaar. We hebben er evenmin iets op aan te merken; alleen is het jammer dat we het vocht weer moeten uitspuwen. Want wie op de vroege morgen met doorslikken begint, bereikt het einde van de dag slapend. Op je tong blijft de gulle smaak van asperges achter.