Daarbij bleef het niet. Er kwam ook een grondstoffencrisis en meer recent was er sprake van een voedselcrisis, met voedselprijzen die enorme pieken lieten zien. Intussen is het op het financiële front ook nog niet voorbij. Na de banken zijn er nu zelfs complete landen in de problemen gekomen. Denk aan Griekenland, Ierland en Spanje. De paniek is gelukkig wat verdwenen, maar echt opgelost is het nog lang niet.

Geloof

Mijn leermeester, de econoom prof. Goudzwaard, heeft in zijn recente boek ”Wegen van hoop in tijden van crisis” gepoogd die crisisverschijnselen te doorgronden en in hun samenhang te bezien. Hij stelt dat het een ernstige en misschien zelfs fatale vergissing is als de religieuze of geloofsdimensie buiten de discussie zou worden gehouden. Goudzwaard laat op boeiende wijze zien dat de ideologie van de materiële vooruitgang een belangrijke achterliggende drijfkracht is, die op diverse terreinen zaken in gang zet en zo scheef trekt dat crises wel bijna moeten worden afgeroepen. Niet alleen het christelijk geloof, ook afvallig geloof is krachtig en kan bergen verzetten!

Misschien is in dat licht bezien het vervolg niet zo verrassend. Het ‘geloof’ zit bij mensen immers diep en levensrichtingen laten zich niet in een handomdraai aanpassen. Echte bevrijding kan niet zonder bekering. Het blijft toch teleurstellend dat het lijkt alsof er maar heel weinig bereidheid is om van deze ervaringen te leren. Als het bijvoorbeeld gaat om regulering van de financiële sector, dan is het toch merkwaardig dat in de ‘oplossing’ die wordt aangedragen het vooral de bankiers zelf zijn die moeten kijken hoe het beter kan. Zelfregulering is prima, maar dan wel binnen stevige kaders en alleen als het op een geloofwaardige manier kan. Het gedoe rond de hardnekkige bonuscultuur is niet bepaald goed voorbeeldgedrag en een teken van geloofwaardig leiderschap.

Geschiedenis

Wie niet leert van de geschiedenis moet haar waarschijnlijk nog een keer meemaken. En inderdaad, er zou wel weer eens een nieuw buitje aan het groeien kunnen zijn. Opnieuw in de Verenigde Staten. Niet op de huizenmarkt, maar op de grondmarkt: landbouwgrond! Wat is er aan de hand? De prijzen voor landbouwgrond zijn de laatste jaren spectaculair gestegen. In het middenwesten gingen ze het laatste jaar in één jaar tijd zelfs met 20 procent omhoog.

De boeren weten niet wat ze meemaken. In één keer neemt hun eigen vermogen heel sterk toe. Nu, dan kun je wel extra gaan lenen en investeren. Dat gebeurt dan ook. Bovendien, als land zo snel in waarde stijgt kun je ook wel land gaan aankopen. En dat is wat er gaande is. Om het geheel mee te financieren zijn er zo’n 1500 banken en instituties die de boeren helpen bij hun expansie- en moderniseringsplannen. Omdat de onderwaarde stijgt en de landbouwprijzen goed zijn, lijkt er geen vuiltje aan de lucht.

Waar hebben we dit eerder gezien? Precies, in de Amerikaanse huizenmarkt. Ook daar ontstond op een gegeven moment een speculatieve ”bubble” of luchtballon die almaar hoger ging: steeds hogere prijzen, die onder invloed van speculatie nog verder werden opgedreven. Dit ging door totdat de ballon klapte en wat eerst omhoogging, even zo hard weer naar beneden kwam. Potentieel zou zich dit nu in de Amerikaanse landbouw kunnen gaan herhalen. En net als destijds bij de huizenmarkt is er een gerede kans dat de crisis om zich heen zal grijpen en via de instabiliteit die in de financiële sector wordt gecreëerd zich ook verder zal verspreiden, met alle ellende van dien.

Vraag en aanbod

Waarom stijgen de prijzen van landbouwgrond in Amerika zo snel? Voor een belangrijk deel heeft dat te maken met de hoge prijzen voor granen (mais) en sojabonen. Denk aan de recente voedselcrisis: de hoge prijzen waren slecht voor consumenten, maar zijn gunstig voor de akkerbouwers.

Het is heel normaal dat in een economie prijzen stijgen of dalen. Dat hoort bij het spel van vraag en aanbod, die telkens weer met elkaar in evenwicht gebracht moeten worden. Maar er is meer aan de hand. De snelle stijging van de grondprijs is voor een deel ”man made”. Het biobrandstoffenbeleid heeft de prijzen voor granen (waaruit ethanol gemaakt kan worden) opgedreven. En omdat graan nu eenmaal op akkers groeit, stijgt ook de waarde van landbouwgrond.

Maar kwetsbaar is het allemaal wel. Een kleine verandering in het beleid en de zaak kan instorten. Maar met de op dit moment nog steeds lage graanvoorraden en bijvoorbeeld hier en daar wat tegenvallende oogsten, zouden de prijzen volgend jaar best nog verder kunnen stijgen. Dat is dan nu even leuk voor akkerbouwers, speculanten, en banken, maar de kater komt voor hen waarschijnlijk later.

De auteur is universitair docent aan Wageningen Universiteit. Reageren aan scribent? goedbekeken@refdag.nl.