Dagelijks wordt er in de media gesproken over onderwijs. In Nederland leven we in de luxepositie dat vrijwel iedereen verstand heeft van lesgeven. Dit komt onder andere omdat nagenoeg iedereen in ons land op school gezeten heeft en als ervaringsdeskundige kan meepraten.

Wat ons opvalt is dat het nieuws over onderwijs veelal wordt beheerst door begrippen als opbrengsten, handelingsgericht werken, Cito-uitslagen, geld voor excellente leraren, ”evidence based” handelen en kwaliteit van het onderwijs. Zonder moeite is deze opsomming te verdubbelen. Het accent wordt sterk op de ‘buitenkant’ gelegd. Waar het volgens ons te weinig over gaat, is de vraag wat en juist ook wie nu eigenlijk een goede leraar is.

Wanneer aan iemand gevraagd wordt om terug te denken aan een goede leraar, iemand waar diegene echt iets van meegenomen heeft, en deze leraar te typeren, wordt er in veel gevallen een beschrijving gegeven van de persoon van de leraar. „Bij die juf merkte je dat ze echt van ons hield, ongeacht of je iets kon.” „Die meester kon zo enthousiast lesgeven.” „Als die juf de Bijbelvertelling deed, merkte je echt haar persoonlijke betrokkenheid op het Woord.”

Al deze uitspraken hebben te maken met de persoon van de leerkracht. Er zijn mooie persoonlijke eigenschappen in deze voorbeelden waar te nemen, zoals liefdevol zijn, enthousiasme en oprechtheid. Blijkbaar maken deze persoonlijke eigenschappen een onuitwisbare indruk en worden ze jaren later nog herinnerd. Het gaat er in deze voorbeelden niet alleen om wat de leraar doet, maar allereerst om wie hij is. Hoe hij zijn beroep van leraar als persoon invulling en kleur geeft.

Helaas wordt dit gegeven in de praktijk van beleidsmakers, maar ook in de praktijk van de scholen, nogal eens over het hoofd gezien. De manier van kijken is vooral gericht op wat de leraren moeten gaan doen. Er wordt een bepaalde keuze gemaakt en opeens moet de hele school volgens die keuze gaan werken. Veelal slaat de vonk in zulke veranderingsprocessen niet over naar de leerkracht. Het is de vraag of de vonk dan wel overslaat naar de leerlingen.

Om een goede leraar te zijn én te blijven, is de grootste uitdaging binnen het onderwijs dat leraren verantwoordelijkheid leren nemen voor hun eigen leerproces. Leraren zich echt laten ontwikkelen kan alleen als de leraar zich verbindt aan wat hem drijft, aan zijn meest kenmerkende persoonlijke eigenschappen en zich bewust wordt wie hij wil zijn als leraar.

Het is noodzakelijk dat een leraar nadenkt over vragen als: waarom ben ik leraar geworden en is dat nog steeds levend (of actueel)? Hoe kijk ik naar de (onbewuste) beelden die ik heb over leren, over leerlingen en over mezelf? Hoe doe ik dingen in de praktijk en waarom doe ik ze op die manier? Hoe kan en wil ik mezelf verbinden met mijn leerlingen. Waar ben ik goed in of juist minder goed? Welke betekenis heeft het lesgeven voor mij? Wat geeft mij inspiratie?

Dit proces van nadenken over wat de leraar doet en wie hij is in de uitoefening van zijn beroep kan alleen wanneer er rust is in zijn omgeving en rust is in zijn hoofd. Dit lijkt in combinatie met het drukke onderwijsbestaan onmogelijk. Dat is het echter niet als de innerlijke motivatie aanwezig is. De leraar kan beginnen met zichzelf de vraag te stellen: hoe gaat het met me en waarom gaat het goed of juist minder goed?

Oprechte aandacht voor zichzelf en voor de ander is hierbij belangrijk. Hiervoor zijn kwetsbaarheid en ‘zelfverstaan’ nodig. Leraren kunnen bemoedigd worden door hun kwetsbaarheid onder ogen te zien en hier eerlijk en oprecht mee om te gaan. Hierdoor wordt de authenticiteit van de leraar ervaren door de leerling. De leerling ontmoet de leraar zoals hij is. Deze pedagogische kwetsbaarheid tegenover zichzelf en de leerling is een voorwaarde voor goed onderwijs volgens welk concept dan ook.

Over de vraag ”hoe een goede leraar het doet” zou het in het (christelijk) onderwijs veel meer mogen gaan.

De auteurs zijn beiden verbonden aan Driestar Hogeschool te Gouda.