De centrale eindtoets, met het verplichte onderdeel rekenen en taal, vervangt de huidige Cito-toets. Met een nieuwe datum voor de toets later in het schooljaar, wordt volgens de minister de onderwijstijd optimaal benut en zorgt het voor een soepelere overgang naar het voortgezet onderwijs. Het advies van de school voor het voortgezet onderwijs gaat hiermee zwaarder tellen.

De minister komt met het verzetten van de toets tegemoet aan de wens van de brancheorganisaties in het primair en voortgezet onderwijs, de PO-raad en VO-raad, en de Algemene Vereniging van Schoolleiders (AVS). Zij deden vorig jaar een proef bij tientallen basisscholen waarbij de Cito-toets zeven weken later werd afgenomen dan normaal gesproken het geval is.

Het resultaat van de leerlingen was niet hoger, waardoor de organisaties denken dat die zeven weken later toch nog een te korte periode is. „Het liefst zien wij de toets zo laat mogelijk afgenomen, in mei of juni”, aldus een woordvoerder van de PO-raad. „We zien dat de druk eraf is en de motivatie inzakt als scholieren de toets achter de rug hebben.”

De nieuwe eindtoets wordt vanaf het schooljaar 2012-2013 afgenomen in het reguliere basisonderwijs en twee jaar later in het speciaal onderwijs. De toets krijgt verschillende niveaus, zodat ook leerlingen met een leer- of ontwikkelingsachterstand eraan kunnen meedoen.

AVS-voorzitter Ton Duif spreekt zijn zorg uit dat de centrale eindtoets gebruikt wordt om scholen te vergelijken en dat het een soort eindexamen primair onderwijs wordt. De vereniging van christelijke scholen Besturenraad gaat nog een stap verder. In een schriftelijke reactie zegt de raad dat de minister scholen hiermee ten onrechte neerzet als een ‘prestatiefabriek’. GroenLinks wil dat basisscholen de keuzevrijheid voor eindtoetsen behouden.

Momenteel doet 85 procent van de Nederlandse basisscholen mee aan de Cito-toets. Later deze week krijgen zij de uitslag van de vorige maand afgenomen toets.