Willem Rienks werkt in 2004 voor de VROM-raad aan verkenning van de toekomst van de landbouw. Bij zijn zoektocht naar informatie stuit hij bij antiquariaat De Beste in Wageningen op een landbouwatlas uit 1959. De kaarten intrigeren hem en het idee ontstaat om een nieuwe versie samen te stellen.In 2009 vat Rienks de koe bij de horens. Samen met zijn collega’s van adviesbureau ROM3D verzamelt en bundelt hij de gegevens in een mooi uitgevoerde atlas. Veel bekende instanties zoals het Landbouw Economisch Instituut, het Centraal Bureau voor de Statistiek en het Europese Eurostat zorgen voor de data. „We hebben heel veel gebeld en iedereen werkte enthousiast mee. Slechts een enkele keer liep een lijntje dood.” Zo’n 50 procent van de kaarten ontwierp Rienks zelf, voor de rest putte hij uit bestaand materiaal.

De eerste kaart in de atlas –75.000 bedrijven als punten weergegeven op één kaart, ingedeeld naar grondgebruik– noemt Rienks „heel sprekend.” Verrassend vond hij ook de verkavelingskaart. „Het westen van het land is goed verkaveld, ten oosten van de lijn Zeeland-Groningen liggen de precelen juist ver uit elkaar. Dat betekent dat een boer soms ver moet rijden om bij zijn land te komen.”

De doelgroep van het boekwerk bestaat in de ogen van Rienks allereerst uit boeren, banken en agrarisch adviseurs. Voor hen is de atlas er niet alleen voor de aardigheid, de kennis van de landbouw kan ook worden opgevijzeld. „De wereld is in beweging. Een goede ondernemer kijkt verder dan zijn eigen bedrijf. Oost-Europese landen worden dikwijls als concurrenten gezien. Maar is dat ook daadwerkelijk zo? Deze atlas nuanceert dat heersende beeld.”

Aardrijkskundedocenten zullen de atlas zeker likkebaardend ter hand nemen. De leek daarentegen loopt af en toe vast bij technische begrippen zoals grondwatertrappen, grondmobiliteit en LFA-gebieden. De beknopte begeleidende teksten bieden dan zelden de gewenste uitkomst, omdat daar eveneens agrarisch jargon wordt gebruikt. „De tekst zorgt voor extra diepgang, maar in principe moeten de kaarten voor zichzelf spreken.”

De atlas leent zich ervoor om lekker in te grasduinen. De kaarten variëren van ”Wereldwijde handel in textielvezels” tot ”Grondwatertrappen in Uddel”. Maar de atlas laat bijvoorbeeld ook de herkomst zien van de studenten van Wageningen Universiteit. Een index vergemakkelijkt doelgericht zoeken.

Al bladerend dringt zich wel de vraag op: waar zijn de vergelijkbare kaarten van vijftig jaar geleden? „We hebben er wel over nagedacht”, geeft Rienks toe. „Maar je moet je beperken. Bovendien zijn de oude kaarten op een heel andere manier samengesteld en is het lang niet altijd mogelijk om de brongegevens boven tafel te krijgen.” Een logische gedachtegang, maar juist door een historische vergelijking zou de toegevoegde waarde van de atlas met sprongen stijgen. De echte liefhebber moet proberen om via Marktplaats een exemplaar van vijftig jaar geleden op de kop te tikken.

Werd de vorige atlas nog samengesteld in opdracht van het ministerie van LNV, dit boek is in eigen beheer uitgegeven. Tevergeefs deed Rienks een beroep op financiële middelen voor het project. Wel was het ministerie behulpzaam bij het zoeken naar gegevens. En niet te vergeten: minister Verburg schreef een voorwoord. „Al bladerend valt mij maar weer eens op hoe divers de landbouw in Nederland is en hoeveel factoren van invloed zijn op deze voor Nederland zo belangrijke sector.”

N.a.v. ”Landbouwatlas van Nederland”, door W. A. Rienks; uitg. ROM3D, Hengevelde, 2009; ISBN 978 90 9024684 0; 157 blz.; € 49,95.