Na de val van de Berlijnse Muur in 1989 en de ineenstorting van dictatoriaal geregeerde communistische staten in Oost-Europa, werd ook in Duitsland over een ”einde van de geschiedenis” gespeculeerd. Maar dromen van ”eeuwige vrede” bleek een illusie. De Russische invasie in buurland Oekraïne in februari 2022 veranderde veel.

Europa kan zich niet afzijdig houden, zegt Selen tijdens een gesprek in de marge van een congres over veiligheid in Berlijn. „Passiviteit is geen oplossing. Het gaat om meer dan alleen de strijd van Oekraïne. Ook in Europa worden we aangevallen.”

Het gaat om concrete aanvallen, op de kritische infrastructuur van Polen, op havens, militaire kazernes, marineschepen, vliegvelden. Rusland is hoofdverantwoordelijk voor de hybride dreiging, naast China en andere invloedrijke landen. Om Duitsland ertegen te wapenen, zou Selen –die met jaloersheid naar westerse partners kijkt– graag meer en vooral betere middelen ter beschikking hebben.

Momenteel duiken onbekende drones op boven militaire Duitse oefenterreinen, varen er verdachte Russische tankers voor de kust en tussen belangrijke bruggen en sluizen bij de binnenvaart, doden huurmoordenaars van het Kremlin dissidenten op een kilometer afstand van de bondskanselarij en verschijnen pro-Russische media in het Duits.

Opgeteld betekent dat veel werk voor de in het Turkse Istanbul geboren Selen. Hij is opgeleid als jurist en was vroeger bij de federale recherche betrokken bij de bescherming van oud-kanselier Gerhard Schröder. Later deed hij als afdelingshoofd op het ministerie veel ervaring op met extremisme en terrorisme. Hij wijst op de opeenvolging van moeilijke tijden: „De financiële en de migratiecrisis, plus de pandemie.” En nu dus de oorlog in de achtertuin van Europa.

AIVD

In Nederland is PVV-leider Geert Wilders al tien jaar voorzitter van de parlementaire commissie die de veiligheidsdiensten controleert. Hoe kijkt Selen naar de Duitse samenwerking met de AIVD? „Ik geef geen oordeel over wat er in Nederland gebeurt. Elk land moet voor zichzelf beslissen waar het naartoe wil en welke parlementaire meerderheid tot welke conclusie komt.” Over de AIVD is hij echter duidelijk. „We hebben een werkelijk uitstekende samenwerking. De gereedschapskist die we bij onze Nederlandse partners zien, vind ik goed ingericht.”

De AIVD kan terugkijken op internationaal succes. Drie maanden voor de aanslag in 2022 op de Russisch-Duitse gaspijpleiding Nordstream waarschuwde de veiligheidsdienst in Zoetermeer voor een commando uit Oekraïne. De AIVD, verantwoordelijk voor binnenlandse contraspionage en buitenlandse veiligheid, kon op grote schaal aftappen. Selen geeft de Duitse tekorten weer: „Wij kunnen versleutelde communicatie niet meer lezen. En we kunnen de IP-adressen van personen die onder pseudoniem werken niet achterhalen.“

Afluisteren van versleutelde gesprekken mag in Duitsland alleen na gerechtelijk bevel

In Duitsland, waar geheime diensten sinds de Gestapo in het Derde Rijk en de Staatssicherheit (Stasi) in de DDR-tijd zonder enige controle de rechten van burgers op grote schaal schonden, is dit een stuk moeilijker. Afluisteren en het kraken van versleutelde gesprekken mag alleen na gerechtelijk bevel. Het opslaan van telecommunicatie is aan strenge normen gebonden.

Om de dreiging het hoofd te bieden, gaat de federale bondsregering van Friedrich Merz dezer dagen de bevoegdheden voor de geheime diensten uitbreiden. „Goed dat de politiek ons een duwtje in de rug geeft”, vindt de directeur van Bundesamt für Verfassungs-Schutz (BfV). Zo kan de dienst, die als taak heeft de Duitse grondwet te beschermen, zijn taak beter uitvoeren.

„We moeten op dit moment zaken van enorm belang oppakken”, zegt Selen. „Dit vanwege gigantische veranderingen om ons heen: de onzekerheid, het dalende aantal democratisch bestuurde landen en de toename van autoritair geregeerde staten.” Daarnaast geeft Selen aan dat de digitale criminaliteit om veel aandacht vraagt, evenals wereldwijde terreurnetwerken.

De rechts-radicale partij AfD wordt in Duitsland als staatsgevaarlijk beschouwd. Onlangs vergeleek partijleider Alice Weidel –tevens aanvoerder van de oppositie en de populairste politica– de dienst van Selen met de communistische Stasi. „Wij zijn juist de tegenpool van de totalitaire Stasi”, verweert de BfV-directeur zich tegen de „beledigingen”. „Wij staan op het fundament van de rechtsstaat en staan onder parlementaire controle van de rechtsstaat.”

Eerder deze maand publiceerde Amerika zijn Nationale Veiligheidsstrategie 2025. Daarin wordt Europa kritisch bejegend. Selen is er kritisch op. Tegelijk gelooft hij niet dat „onze partners met ons breken”. Wel zegt hij: „We moeten onze bondgenootschappen steeds monitoren, en met name de Europese netwerken verder ontwikkelen.”