In het vorig jaar volledig opnieuw ingerichte museum valt de rustige ruimte met slechts zeven kunstwerken en twee overheadprojectors op het eerste gezicht wat uit de toon. Hier geen eeuwenoude wetenschappelijke apparatuur, opgezette exoten en uitdagende proefopstellingen. Op deze plek heersen rust, stilte en halfduister.

Toch is ”Meer dan je label” minder een vreemde eend in de bijt dan op het eerste gezicht lijkt. Mensen kunnen hier met zichzelf aan de slag, en met hun medebezoekers. Dat is niet alleen spannend, maar ook confronterend. Geef je klasgenoot, vriend of familielid maar eens het label ”autistisch”, of ”ADHD’er”. Dan komen de kaartjes met ”Willie Wortel”, ”wandelende Wikipedia” of ”stuiterbal” een stuk vriendelijker over. Maar misschien bedoelen ze uiteindelijk wel hetzelfde.

Blikvangers in de tentoonstellingsruimte zijn zeven forse portretten, die veel meer dan een gelaat met twee ogen, een neus en een mond laten zien. Met behulp van vorm en kleur heeft visueel kunstenaar Bart Lutters, als medisch historicus verbonden aan de Universiteit Utrecht, de werken een eigen gezicht gegeven. In vier gevallen gaat het om foto’s van mensen die hij speciaal voor deze tentoonstelling benaderde, drie andere komen uit de collectie van het museum en maakten ooit deel uit van een medisch dossier.

Bezoekers kunnen ook zelf aan de slag in de stijl van Lutters. Het is de bedoeling dat een persoon met de rug tegen de muur in het lamplicht van de overheadprojector gaat staan, zodat zijn hoofd als een soort felverlichte portretfoto afsteekt tegen de witte wand. De meerwaarde van deze niet meer zo veel gebruikte voorloper van het digibord zit hem in het feit dat het apparaat een medebezoeker in staat stelt om met de klaarliggende sheets vorm en kleur in het beeld aan te brengen. Met behulp van zelfklevende, voorbedrukte kaartjes kan hij er vervolgens een label aan hangen.

Voor een stukje verdieping moet je bij het flatscreen met aanraakscherm zijn. Hier krijg je te zien en te horen waarom er labels zijn, hoe het voelt om er een te hebben en hoe je verder dan het label leert kijken. Bij dat laatste komt Lutters zelf aan het woord. Als arts en historicus is hij gewend om medische dossiers uit het verleden door te spitten, vertelt hij. Zo komt hij veel over een patiënt te weten, maar op het moment dat er een foto bij zit, gebeurt er wat met hem. „Op dat moment kijk ik de persoon recht aan. Het laat me zien dat hij meer is dan een dossier en een label. Het is iemand van vlees en bloed.”

Het verhaal achter de kunstwerken had wat mij betreft wel een wat prominentere plaats kunnen krijgen in het geheel. Lang niet alle mensen zullen het geduld kunnen opbrengen om alle filmpjes te bekijken en te beluisteren, terwijl Lutters hier wel heel wezenlijke zaken aanstipt. Maar misschien is dat juist wel helemaal in lijn met de tentoonstelling. Het gaat hier om het verhaal achter de mens, de patiënt, de bezoeker. De kunstenaar doet in dat gezelschap graag een stap opzij.

”Meer dan je label” is een respectvolle en ook bemoedigende tentoonstelling, die je het nut en de noodzaak van labels laat begrijpen, maar die je ook het gevaar ervan laat onderkennen. Het denken daarover verschilt én ontwikkelt, blijkt uit de reacties op het prikbord aan het eind van de tentoonstelling, waar bezoekers op het kaartje dat ze kunnen invullen ook gevraagd wordt naar hun leeftijd. Jonge bezoekers vinden een label vooral vervelend. Je kunt het niet meer uitgummen, merkt een elfjarige fijntjes op. Ouderen zijn er uiteindelijk vooral blij mee, omdat het ze helpt. Mooi als een tentoonstelling als deze niet alleen dat begrip vergroot, maar ook de mooie kanten van een diagnose toont. Al is het er dan wel met een rafelrandje.

umu.nl/meer-dan-je-label