Toeristen, duiven en een levend standbeeld vullen het centrale plein in de hoofdstad. Een ouder echtpaar laat zich op de foto zetten, paleis en Nieuwe Kerk op de achtergrond. „We zijn van Italië naar Nederland gefietst.” Verontschuldigend: „We hebben er wel 21 dagen over gedaan.”

Achter het paleis, aan de Nieuwezijds Voorburgwal, is er troep. Zand. En urinelucht. Onzichtbare bouwvakkers maken lawaai op de steigers die tegen de paleisgevel staan. Borden geven tekst en uitleg over de operatie: hier wordt „eeuwenoude schoonheid hersteld”.

Binnen gaat het een bocht om, een trap op. Nog een paar bochten. En nog een trap. Dan is daar de Burgerzaal. Van 29 juni tot 22 september krijgen bezoekers van Koninklijk Paleis Amsterdam hier de gelegenheid topstukken te bekijken, letterlijk: kunstwerken die anders op de top van het paleis staan, zijn omlaaggehaald om opgeknapt te worden.

Dat is uniek. Neem de windvaan. Het is precies honderd jaar geleden dat de kogge voor het laatst van het dak kwam om gerenoveerd te worden. Nu staat het schip te glimmen met zijn nieuwe laag bladgoud. „Deze tentoonstelling is echt bijzonder, want deze ornamenten komen de komende honderd jaar niet meer naar beneden”, zegt hoofd communicatie Josine Pelleboer.

Conservator Marjan Pantjes-van der Zwaag wijst naar het afgebeelde hondje. Het beest steekt zijn tong uit. Geen mens ziet dat vanaf de Dam. De maker vond het toch te leuk om weg te laten.

Ook het metershoge bronzen beeld Prudentia (Voorzichtigheid) is nu van dichtbij te zien. Voor het eerst sinds de zeventiende eeuw is het van het dak gehaald voor groot onderhoud. Constructeurs berekenden waar het 3000 kilo wegende ornament veilig op de paleisvloer kon worden neergezet: boven een muur.

Gaten in de kroon

Pantjes heeft een maquette van het paleis bewust laag geplaatst, zodat mensen het dak goed kunnen zien. In de expositie staan twee zandstenen balusters uit het torentje, en er liggen leien van het dak. Een van de vier keizerskronen is op spiegels neergezet. Er zitten nu nog gaten in de adelaars, en scheurtjes in hun veren. Na de restauratie moet dat allemaal over zijn.

Er staan ook 23 klokken op een rij. Ze zijn vervaardigd door de gebroeders Hemony. Met geluid van topkwaliteit, zoals alles in en op het gebouw grandeur moest uitstralen. Amsterdam werd het magazijn van de wereld genoemd, en het stadhuis –want dat was het paleis vroeger– moest de macht en rijkdom van de Amsterdammers laten zien.

Op een video is beiaardier Frits Reynaert in actie. Andere films tonen het werk van de restaurateurs, hoog op de steigers.

Stadsgidsen in Amsterdam zeggen vaak: „Kijk omhoog.” Schoonheid is dan vaak alleen op afstand te bewonderen. In het paleis kan het nu even zonder het hoofd in de nek te leggen, al heet de expositie die deze donderdag door koning Willem-Alexander werd geopend toch maar ”Hoog! Kijk omhoog. Een dak vol verhalen”.

Nieuws in beeld

Vóór de opknapbeurt draaide de windvaan niet goed meer. beeld Koninklijk Paleis Amsterdam

Paleis op de Dam. beeld Koninklijk Paleis Amsterdam

Koninklijk Paleis Amsterdam, Paleis op de Dam, klokken Hemony

K

De windvaan wordt verwijderd. beeld Koninklijk Paleis Amsterdam