Uit onderzoek van accountantsbureau BDO blijkt dat 284 gemeenten verwachten dat ze over twee jaar met rode cijfers kampen; 57 gemeenten denken de begroting rond te krijgen.

Dat het overgrote deel een negatief saldo voorziet, komt door aangekondigde maatregelen van de Rijksoverheid. Die wil vanaf 2026 voor drie miljard euro per jaar op gemeenten bezuinigen.

De tekorten komen volgens Saskia Bruines, voorzitter van de commissie Financiën van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG), doordat het kabinet tot en met 2025 afspraken met gemeenten heeft gemaakt over het geld dat ze vanuit het Rijk krijgen. Voor daarna echter niet meer. „De overeenkomst loopt volgend jaar af, maar er zijn nog geen nieuwe afspraken voor in de plaats gekomen. Tegelijkertijd zijn er wel bezuinigingen aangekondigd.”

Gemeenten komen daardoor in een heel lastig parket, stelt Bruines. „Ze moeten meerjarige begrotingen maken, maar weten niet waar ze aan toe zijn.”

Onder meer de opschalingskorting, waartoe in 2012 is besloten en die in 2015 is ingevoerd, leidt tot problemen, zegt Bruines. „Gemeenten zouden volgens het toenmalig kabinet efficiënter functioneren wanneer ze fuseerden en groeiden tot 100.000 inwoners. Vanaf 2025 bedraagt die korting 675 miljoen euro, terwijl in veel gevallen de fusies die het kabinet voor ogen had, niet zijn doorgegaan. Daarnaast krijgen gemeenten er steeds meer taken bij, terwijl de financiële middelen afnemen. Ze zijn dus de dupe van landelijke overheidsbesluiten.”

Bibliotheken

Een aantal gemeenten zagen de bezuinigingen aankomen en potten daarom al jaren geld op. Het merendeel, zo’n 80 procent, is dat echter niet gelukt. Dat is hen niet kwalijk te nemen, vindt Bruines. „Elke gemeente moet rekening houden met slechte tijden, maar omdat de aangekondigde bezuiniging van drie miljard een eenzijdige, onverwachte mededeling is geweest, hebben gemeenten zich er niet op voor kunnen bereiden.”

Bruines verwacht dat veel beleidsterreinen geraakt worden door de overheidsmaatregelen. „Een gemeente kan niet alleen maar op de jeugdzorg en de energietransitie bezuinigen. Daar zijn de tekorten te groot voor. De bezuinigingen kunnen het einde betekenen van zwembaden en bibliotheken en kunnen er bovendien voor zorgen dat de woningbouw stil komt te liggen.”

De problemen komen de relatie tussen het Rijk en de gemeenten niet ten goede, stelt Bruines. „Het lijkt nu net alsof we als gemeenten een vervelende organisatie zijn die om subsidies zeurt. Op die manier wordt vergeten dat we met elkaar de overheid vormen.”

VNG is al twee jaar met het Rijk in gesprek over een oplossing. Bruines: „We zijn in ieder geval zover dat de problemen erkent worden, maar daarmee zijn die nog niet opgelost. Er zijn eigenlijk maar twee opties: óf we krijgen meer middelen óf we moeten taken teruggeven aan het Rijk.”