Op zondag is de speeltuin dicht
Door K. van der Zwaag
MELISKERKE – De eeuwenoude hervormde kerk bepaalt het dorpsbeeld van Meliskerke. Maar het is de plaatselijke gereformeerde gemeente die voor het belangrijkste deel het dorpskarakter stempelt van het Walcherse dorp. De ongeveer 300 leden van de SoW-gemeente vallen in het niet bij de ruim duizend leden van de gereformeerde gemeente. Meliskerke: een dorp dat de zondagsrust in ere houdt, geen sportvelden heeft, „alleen een trapveldje.”
J. Wisse, scriba van de gefedereerde Samen-op-Weggemeente, (gecombineerd met Biggekerke) noemt de verhouding met de gereformeerde gemeente goed. Hij betreurt het wel dat de gezamenlijke kleuterschool is verdwenen. „De verhoudingen zijn normaal, alleen heb je altijd met twee groepen te maken. Op Koninginnedag hebben we een gezamenlijke aubade, maar daarna gaan de leerlingen van de twee scholen uit elkaar. De kinderen hebben apart hun eigen spelen. Er is wel een Oranjevereniging, maar de gereformeerde gemeente doet hieraan niet mee.”
Wisse constateert een bepaalde gespletenheid in het dorp, hoewel hij als voorzitter van de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie, afdeling Walcheren, goed met zijn anderskerkelijke dorpsgenoten kan omgaan. „Er is bij de gereformeerde gemeente een andere levenshouding, hoewel de gemeente qua uiterlijk een moderne kerk is die zich niet wil isoleren van de burgerlijke gemeenschap.”
Hij heeft niet de indruk dat de kerk een belangrijke vinger in de pap van het dorpsleven heeft. „Iedereen gaat wel zijn eigen gang. Op zondag gaan wij naar het strand, de gereformeerde gemeente doet dat niet. De sociale controle is tegenwoordig wel veel minder groot. Zonder negatief te willen doen of polarisatie op te wekken, geloof ik dat we wel eerder uit elkaar dan naar elkaar toe groeien.”
Wisse rangschikt zijn gemeente overigens onder de meer behoudende kerken. De gereformeerde kerk van Meliskerke behoort tot de tachtig kerken die bezwaar aantekenden tegen de houding van de synode ten aanzien van de visie van prof. Den Heyer, de gereformeerde hoogleraar die een omstreden visie op de verzoening heeft, terwijl de classis Middelburg de bezwaarden eigenlijk nauwelijks steun gaf. Overigens is de betovergrootvader van Wisse de bekende Jan Vader, de oefenaar die voor de komst van ds. G. H. Kersten in Meliskerke een bekende persoonlijkheid was. Een straat is nog naar hem genoemd.
Snel gegroeid
P. Davidse, lid van de gereformeerde gemeente en zeer goed op de hoogte van de Zeeuwse kleine kerkgeschiedenis, somt de historische feiten van de gemeente in Meliskerke probleemloos op. De gereformeerde gemeente begon erg klein, rond 1890. De gemeente werd gesticht en eerst gediend door de oefenaar Jan Vader. In 1902 werd hij opgevolgd door de toen 19-jarige oefenaar Kersten, die in deze kruisgemeente in 1905 tot dominee werd bevestigd. De gemeente sloot zich later aan bij het verband van de Gereformeerde Gemeenten (1907) en groeide daarna onstuimig. In 1927 werd een grotere kerk gebouwd, in 1976 werd vanwege ruimtegebrek weer een nieuwe kerk gebouwd. In 1991 volgde een uitbreiding van de vergaderruimte. De kerk is nu opnieuw te klein. Voorlopig zit een verbouwing er echter niet in. Door de schuifwand, waarmee een zaal bij de kerk kan worden getrokken, kan men het ruimtetekort voorlopig oplossen, vooral als in de zomer toeristen massaal toestromen.
De invloed van de gereformeerde gemeente in het dorp is groot, zegt Davidse. Die invloed is er vooral via de politiek. De SGP is in Meliskerke zeer sterk vertegenwoordigd. Door de herindeling –Meliskerke valt nu onder de gemeente Veere– is deze invloed verminderd; iets waarover de gereformeerde gemeente van Meliskerke zich wel zorgen maakt. „De zelfstandigheid is minder groot geworden. Maar tot nu toe is de zondagsrust gewaarborgd. De tennisvereniging, die in de Mariekerkse periode werd opgericht, hield zich niet aan de met de gemeente gemaakte afspraken en speelt nu ook op zondag. Overigens zijn er op zondag geen activiteiten. De winkeliers –en die behoren niet allen tot de gereformeerde gemeente– hebben geen behoefte aan zondagsopenstelling. Maar als zij de winkels open zouden willen hebben, kunnen ze dat nu gemakkelijk gedaan krijgen.”
Het dorp kent verder weinig feestelijkheden. Dat laat een doorsnee VVV-zomerkrant wel zien. Meliskerke staat er alleen in als er een ringrijderij wordt georganiseerd. Verder heeft het dorp geen muziekvereniging, geen sportvelden, alleen een „trapveldje.” Er is wel een speeltuin. Verschillende leden van de gereformeerde gemeente zitten in het bestuur daarvan. Maar die speeltuin is op zondag gesloten.
Wegebben
De preses van de kerkenraad van de gereformeerde gemeente, M. Jacobse, zegt dat de beeldvorming over Meliskerke als kerkelijk dorp wat gedateerd is. „Vroeger was er op zondag een massale kerkgang naar drie kerken. Ook de namiddagdienst in de gereformeerde kerk werd 25 jaar geleden erg goed bezocht. In de SoW-gemeente is dat mijns inziens minder dan vroeger. In de gereformeerde gemeente is de kerkgang redelijk goed te noemen, maar voor hoe lang zal dat nog zijn?” zo vraagt hij zich voorzichtig af.
Hij heeft de indruk dat de kerken in het dorp uit elkaar gegroeid zijn. „Met Bevrijdingsdag hadden we vroeger nog een gezamenlijke dienst. De verhouding is nu gewoon koel te noemen. Zaken als de vrouw in het ambt en het SoW-proces hebben daar zeker geen goed aan gedaan. Hoewel de geestelijke kloof groter is geworden, moeten we toch eerlijk zeggen dat in het dagelijkse leven de verhoudingen goed zijn te noemen. Daar zijn we blij mee. Hulp wordt geboden en er wordt meegeleefd in blijdschap en droefheid. We groeten elkaar op straat, zondags en in de week, en we hopen dat dit alles zo blijft.”
Wat Jacobse betreft, mag het karakter van het dorp blijven zoals het is. „Op zondag is het nog rustig op straat. Ik hoop dat het kerkelijke besef in ons dorp niet verder wegebt, ook onder ons. Je mag gehecht zijn aan de kerk waar je door je ouders bent ingebracht. Er moeten dan wel ingrijpende redenen zijn om de kerk te verlaten, al willen we zeker niet zeggen: Dit is ónze kerk. Wat mij zorgen baart, is dat wij, jongeren en ouderen, het patroon van de wereld gaan volgen. We nemen ook veel recreatiegewoonten over. Soms lijkt het wel of wij, als de zon schijnt en het warm is, er thuis en op straat als een recreant uit willen zien. Ook in Meliskerke is de secularisatie waar te nemen op verschillende terreinen. Er is wel eens gezegd: Als het ergens regent, druppelt het bij ons. Dat betreft ook de kerkverlating. Gelukkig dat de Heere Zijn Kerk bouwt. Niet dankzij mensen, maar ondanks mensen is er nog een kerk in Meliskerke: omdat Hij de getrouwe is.”
Komart
Een medewerkster van de plaatselijke Kopak-supermarkt, mevrouw K. Boone, heeft al meer dan veertig jaar klanten uit de gereformeerde gemeente. Heel wat dorpspraat gaat er bij de kassa over de toonbank. Zij is zelf gereformeerd, maar respecteert dorpsbewoners van de andere kerk. „Ik houd er rekening mee als ik bijvoorbeeld op zondag ga fietsen. Ik doe dat om 13.45 uur of na 14.30 uur, als de kerkdienst al begonnen is.”
Mevrouw Boone vindt de mensen van de gereformeerde gemeente aardig, maar soms een beetje wereldvreemd. „Toen de vlaggen halfstok hingen in verband met de ramp in Enschede dachten sommigen dat prins Bernhard was overleden. Velen hebben natuurlijk amper radio en televisie. Maar ze zijn hartelijk en staan altijd voor je klaar. Kerken zijn maar muren, vind ik. Toen het oorlog was, waren de mensen veel meer één. We gaan nu beter met elkaar om dan vroeger. Als je vroeger van de gereformeerde gemeente was, ging je niet naar de hervormde of gereformeerde winkel. Dat is gelukkig verleden tijd.”
In deze zomerserie bezoeken we plaatsen waar de kerk kleur geeft aan het dorpsleven. Vandaag deel 3
Vorige afleveringen:
Een open kerk in Waal aan de Lek
