EU zegt Ankara miljoenen extra hulp toe

Turkse politie arresteert
plunderaars in rampgebied

In het toch al zwaar getroffen Adapazari beefde de aarde gisteren opnieuw. De seismologische dienst constateerde twee naschokken met een kracht van 3,7 en 4,1 op de schaal van Richter. Isparta, ruim honderd kilometer ten noorden van Antalya, kampte met drie aardbevingen, waarvan de krachtigste de Richterschaal naar 4,0 deed uitslaan. Volgens deskundigen stonden de bevingen in Isparta niet in verband met de grote aardbeving van 17 augustus.

Een ruzie over het al dan niet afbreken van een huis dat door de aardbeving is beschadigd, heeft in de Turkse stad Izmit aan twee mensen het leven gekost. Twee mensen raakten gewond. Dit berichtte het persbureau Anatolia gisteren.

Fahriza Abanoz eiste van zijn buurman dat die zijn beschadigde huis zou afbreken, omdat het op zijn eigen huis leunde. Het gevaar bestond volgens Abanoz dat beide huizen zouden instorten. Na een hevige woordenwisseling schoot de buurman hem dood. Het slachtoffer werd daarna door zijn zoon gewroken, die op zijn beurt de buurman doodschoot.

Betrekkingen
De Europese Commissie komt met nog eens 2 miljoen euro (bijna 4,5 miljoen gulden) over de brug voor humanitaire hulp aan de aardbevingsslachtoffers in Turkije. Europees commissaris Van den Broek, gisteren op bezoek in Turkije, stelde nog eens een gift die kan oplopen tot 30 miljoen euro (66 miljoen miljoen) in het vooruitzicht.

De commissie maakte een week geleden al een bedrag van 2 miljoen euro vrij voor eerste hulp aan de getroffen regio's. Verder stelde de Europese Investeringsbank (EIB) een bijzondere donatie van een miljoen euro (2,2 miljoen gulden) beschikbaar.

Volgens Van den Broek, belast met uitbreiding en buitenlands beleid, zit er nog veel meer in het vat. Hij noemde een bedrag van 25 tot 30 miljoen euro als bijdrage aan de wederopbouw van het aardbevingsgebied. Bovendien beraadt de EU zich, in samenspraak met het Internationaal Monetair Fonds, op macro-economische hulp om de economische hervormingen in Turkije te beschermen. Eind volgende week zouden de EU-ministers van Buitenlandse Zaken dit initiatief bespreken.

De Finse minister van Buitenlandse Zaken, Haalonen, die als EU-voorzitter mee was met Van den Broek, hoopt dat de ramp leidt tot betere betrekkingen tussen de Europese Unie en Turkije. Die staan op een laag pitje door het Griekse veto tegen financiële hulp aan Turkije en het Turkse mensenrechtenbeleid. Haalonen besprak samen met Van den Broek de Griekse opstelling met onder anderen premier Ecevit, aldus een Turkse regeringsfunctionaris. „Ik hoop dat de solidariteit in deze droeve omstandigheden uitgroeit tot nauwere samenwerking”, zei Haalonen.

Maar de Turkse minister van Staat, Toskay, zei gisteren voor de Kamer van Koophandel van Ankara dat Turkije geen politieke voorwaarden in ruil voor de hulp aanvaardt. „We pakken alleen EU-hulp voor de aardbeving aan als er geen beperkende voorwaarden zijn.”

De wisselkoers op de effectenbeurs van Istanbul maakte gisteren, toen er voor het eerst sinds de aardbeving weer handel werd gedreven, een val van 10 procent. Acht bedrijven die schade hebben geleden door de aardbeving handelden gisteren nog niet.

De begrotingscommissie van het Turkse parlement stemde woensdag in met een voorstel tot verhoging van de belasting op onder andere sigaretten en alcohol, van 15 tot 23 procent. De opbrengst moet worden gestoken in het herstel van de schade van de aardbeving. De abonnementskosten voor mobiele telefoons gaan volgens het voorstel met 25 procent omhoog. De krant Hurriyet wist gisteren te melden dat sommige mensen hun mobiele telefoons reeds hebben ingeleverd. De krant Radikal wierp de vraag op of het geld dat de maatregelen opbrengen niet zal worden gebruikt om aannemers die banden hebben met politieke partijen aan contracten te helpen. „We vertrouwen de staat niet”, kopte de krant. Het parlement moet het voorstel nog goedkeuren.

Tweede breuklijn
Seismologen hebben uit gegevens van de aardbeving die vorige week in Turkije plaatsvond conclusies getrokken die nieuwe inzichten bieden in het gedrag van aardbevingen. De beving langs de Anatolische breuklijn in Turkije gedroeg zich op een manier die nog niet eerder is waargenomen.

De Turkse aardbeving blijkt over het Sabancameer te zijn gesprongen tussen Izmit en Gölcük en aan de overkant een tweede breuklijn te hebben geactiveerd. Seismologen dachten wel dat dat mogelijk was, maar hadden het nog nooit waargenomen. Waarom de aardbeving over het meer heen ging is nog onduidelijk.

Ook in Californië bestaan twee breuklijnen die op vijf kilometer afstand van elkaar liggen, de San Andreas en de San Gregorio. „Kunnen die twee breuklijnen tegelijk actief worden? Twee weken geleden zouden we hebben gezegd dat dat onwaarschijnlijk is. Nu kunnen we zeggen: het is mogelijk”, zegt Andy Michael, een Amerikaanse seismoloog van het Californische Geologische Onderzoekstinstituut. Dat de aardbeving kan overspringen naar een andere breuklijn noemt hij verontrustend. „Deze aardbeving in Turkije heeft dingen gedaan die andere niet kunnen. We moeten andere scenario's ontwikkelen voor toekomstige aardbevingen.”

De Turkse aardbeving ondersteunde ook de theorie dat de aardbevingen langs de Anatolische breuklijn zich naar het westen bewegen. In 1939 kwam een aardbeving voor in het oosten van Turkije waarbij 33.000 doden vielen. De tien aardbevingen met een magnitude van 6,7 of meer die van 1939 tot 1992 plaatsvonden lagen steeds verder naar het westen. „Als die theorie klopt, vindt de volgende aardbeving plaats in de Zee van Marmara”, zegt Levent Gulen, directeur van een geologisch instituut in Massachussetts dat samenwerkt met het Kandilli Observatorium in Istanbul.

De meeste seismologen denken dat de volgende beving binnen tien jaar plaatsheeft. Maar andere experts menen dat volgende aardbevingen niet te zijn voorspellen. „Je moet voorzichtig zijn met die dingen. De gebeurtenissen zijn chaotisch”, aldus Vassilis Papazahos van de Universiteit van Thessaloniki.