Washington tast in duister over Kremlin-manoeuvre

Jeltsin verliest laatste
geloofwaardigheid

Tsjernomirdin werd zondag aangesteld tot interim-premier nadat Jeltsin de regering van premier Kirijenko, die hij eind maart had benoemd als vervanger van Tsjernomirdin, had ontslagen. Jeltsin noemde de financiële crisis als verklaring voor zijn verrassende besluit. „Vijf maanden geleden kon niemand voorspellen dat de financiële crisis in de wereld Rusland zo hard zou treffen. We hebben nu het slag mensen nodig dat we zwaargewichten noemen. Ik geloof dat we de ervaring en het gewicht van Tsjernomirdin nodig hebben”, aldus Jeltsin in een televisietoespraak.

Tsjernomirdin kreeg gisteren vergaande bevoegdheden om een einde te maken aan de financieel-economische crisis en een nieuwe regering te vormen. Kremlin-woordvoerder Jastrzjembski verklaarde dat de nieuwe premier voorstander blijft van een markteconomie, maar een „aanzienlijke wijziging van de economische koers” wil ten opzichte van de vorige regering.

Bezuinigingspakket
Tsjernomirdin riep het parlement gisteren op voorlopig niet in te stemmen met het bezuinigingspakket dat door zijn voorganger Kirijenko is ingediend. Het pakket is totstandgekomen na druk van internationale financiële instellingen als het Internationaal Monetair Fonds (IMF).

De Russische financiële elite heeft opgelucht gereageerd op de benoeming van Victor Tsjernomirdin als de nieuwe premier van Rusland. In tegenstelling tot de voormalige premier Kirijenko zal Tsjernomirdin nooit maatregelen nemen die tegen hun belangen ingaan. Vooral de harde aanpak van bedrijven vanwege achterstallige belasting, zette veel kwaad bloed onder de zakenoligarchie. Toch was deze noodzakelijk om de nodige economische hervormingen in Rusland door te voeren.

Maar met de benoeming van Tsjernomirdin lijkt de economische crisis nog weinig geholpen. Terwijl de zakenoligarchen dus de grote overwinnaars van de nieuwste politieke verandering in Moskou zijn, lijkt president Boris Jeltsin een grote verliezer. Het was Jeltsin zelf die de benoeming van Kirijenko tot premier in april van dit jaar met alle geweld doorzette. Door hem nu te laten vallen en in te wisselen voor de man die hij eerder ontsloeg vanwege stagnerende economische hervormingen, laat hij zijn politieke zwakte meer dan ooit blijken.

De met een sterk achteruit hollende gezondheid kampende president heeft dan ook de laatste geloofwaardigheid onder zijn volk verloren. De bevolking oordeelt unaniem dat Jeltsin Kirijenko heeft opgeofferd om zijn eigen gezicht te redden.

De benoeming van Tsjernomirdin lijkt vooral ingegeven om de politieke stabiliteit in het land te bewaren en Jeltsins positie veilig te stellen. Daarom stelde Jeltsin het Russische volk gisteren Tsjernomirdin dan ook voor als de garantie voor het behoud van autoriteit tot in het jaar 2000, het jaar van Russische presidentsverkiezingen.

Ook suggereerde Jeltsin Tsjernomirdin als een opvolger voor het presidentschap. Russische media beweren zelfs dat de nieuwe premier zijn post alleen aanvaard zou hebben als het Kremlin hem als officiële presidentskandidaat voor de verkiezingen naar voren zou schuiven. Daarnaast heeft hij ook bedongen dat hij zijn kabinet geheel zelfstandig, dus zonder bemoeienis van Jeltsin, mag samenstellen. Dit wijst erop dat de regeringswisseling als gevolg heeft dat Jeltsin een stap terug heeft gedaan en de uitvoerende macht bij de premier heeft gelegd.

Dat betekent dat meer dan ooit de premier ook het economische beleid zal bepalen en dat belooft in dit geval weinig goeds. Hoewel Tsjernomirdin verzekert dat de huidige koers van bezuinigingen doorgezet zal worden, is de algemene verwachting dat hij een minder streng beleid zal voeren en meer gevoelig zal zijn voor de oppositie in de Doema. De hervormingen die onder Kirijenko versneld werden, zullen hierdoor enorme vertraging oplopen en zullen vooral negatief effect hebben voor de internationale verplichtingen.

Tsjernomirdin sprak gisteren met enkele regionale leiders, onder wie Alexander Lebed, gouverneur van de Siberische regio Krasnojarsk en net als Tsjernomirdin in de race voor de presidentsverkiezing in 2000. Lebed toonde zich verheugd over de terugkeer van Tsjernomirdin in de landspolitiek, zo meldde het persbureau Interfax.

Wijziging van het buitenlandse beleid is niet te verwachten, zei Jastrzjembski. Minister van buitenlandse zaken Primakov blijft waarschijnlijk op zijn post, net als de ministers van defensie, binnenlandse zaken en de directeur van de veiligheidsdienst FSB.

Beoogd premier Tsjernomirdin maakt de samenstelling van zijn regering pas bekend als het parlement, de Doema, zijn benoeming formeel heeft goedgekeurd.

„Veranderlijkheid”
Aan de vooravond van president Clintons topontmoeting in Moskou met president Boris Jeltsin begin volgende maand tast Washington in het duister over de motieven voor de laatste regeringswisseling en de consequenties daarvan voor de Verenigde Staten en voor de rest van de wereld. „Het herinnert ons nog eens aan de veranderlijkheid die de Russische binnenlandse politiek nu eenmaal kenmerkt”, aldus Witte-Huiswoordvoerder Mike McCurry diplomatiek in een reactie op de vraag of de Moskouse machtswisseling consequenties heeft voor Clintons bezoek.

McCurry's antwoord was een duidelijk „neen”. Washington vraagt zich wel af of de oude-annex-nieuwe premier Tsjernomirdin nu een beter financieel-monetair concept meebrengt. Sommige bronnen zeggen dat Washingtons steun voor president Jeltsin onveranderd is. Maar men hoopt wel dat de president er samen met zijn nieuwe regeringsploeg in slaagt om het internationale vertrouwen in het economische beleid van Moskou weer te herstellen. De Amerikanen zijn enerzijds niet onderverdeeld verheugd over Tsjernomirdins terugkeer omdat hij meer wordt beschouwd als een pragmaticus dan als een overtuigd hervormer. Anderzijds weet men wat men aan hem heeft.

Bovendien beschouwen sommige analisten hem als een alternatief voor de wispelturige president. „Zijn terugkeer is het eerste goede nieuws vanuit Moskou in lange tijd”, aldus Dimtri Simes van het Nixon-centrum voor buitenlandse politiek in Washington.

Na zijn bezoek aan Moskou reist de Amerikaanse president door naar Noord-Ierland. Ook dat bezoek staat volgens McCurry ondanks de recente aanslag in Omagh nog steeds op de agenda.