Het geweten van de samenleving: over zonden en deugden

De hoofdzonden en hoofddeugden kunnen ons daarbij helpen. Eeuwenlang stempelden ze in Europa de moraal, de manier van denken over goed en kwaad. Nu, in onze seculiere tijd, herinneren ze nog altijd aan de klassieke en christelijke wortels van onze samenleving. Vaak lijken de zonden de overhand te nemen. Vaak lijken de deugden bijna weggevaagd. Zeker in een seculiere samenleving die nu, in crisistijd, steeds verder ontwricht raakt. Maar verdwenen is de herinnering aan de zonden en deugden nog altijd niet. We beseffen dat hoogmoed en woede en hebzucht verkeerd zijn, we weten dat rechtvaardigheid en moed en liefde goed zijn. Christenen en niet-christenen kunnen elkaar vaak op dit punt vinden – en dat biedt mogelijkheden tot gesprek. Op deze pagina zomaar wat voorbeelden die laten zien dat de zonden en de deugden nog altijd een belangrijke rol spelen in onze seculiere samenleving. Verderop in deze bijlage volgt de persoonlijke toepassing. De zonden bij anderen waarnemen kost immers geen moeite, maar om ze ook bij jezelf te ontdekken, dat is de kunst. :::kader 1::: ## 1. Superbia - Hoogmoed Een paar opvallende citaten uit de persconferenties van het afgelopen jaar: „We prikken ons een weg uit deze crisis.” „Het [Janssen] is een ideaal vaccin als je klaar wilt zijn met die ene prik, klaar voor een zomer vol festivals, dansen met Janssen.” „We hebben het echt zelf in de hand of we het nu weer de goede kant laten afbuigen of uit de hand laten lopen. Dat hebben we echt helemaal zelf in de hand.” Zulk maakbaarheidsdenken ervaart menigeen achteraf als vermomde hoogmoed. ## 2. Avaritia - Hebzucht Een tweetje van Gert-Jan Segers, mei 2021: „In het jaar dat Booking ruim 100 miljoen euro aan staatssteun kreeg, keert de top zichzelf ruim 28 miljoen uit. Schaamteloos. Het is wat de apostel Paulus 2000 jaar geleden al schreef aan Timotheüs: Geldzucht is de wortel van alle kwaad.” Getuige de algemene verontwaardiging over dit soort dingen –denk ook aan de mondkapjesdeal van Sywert van Lienden– zien we hebzucht in onze samenleving nog altijd als een grove zonde. ## 3. Luxuria - Onkuisheid In deze wereld lijkt onkuisheid volledig geaccepteerd. Maar seksualiteit gekoppeld aan machtsmisbruik, dat mag niet. Het is waar de MeToo-beweging over gaat: misbruik aan de kaak stellen in de filmwereld, de sportwereld, de kerk, de politiek. Denk aan de kwestie rond Dion Graus (PVV), die zijn ex-vrouw dwong om seks te hebben met andere mannen. Of de kwestie rond Sidney Smeets (D66), die door minderjarige jongens beschuldigd werd van seksueel grensoverschrijdend gedrag. ## 4. Invidia - Jaloezie Jezelf vergelijken met anderen – dat doe je bij uitstek op de sociale media. Geen wonder dat jaloezie de zonde is die daar welig tiert. Mensen plaatsen er gefotoshopte afbeeldingen, succesverhalen, bijzondere ervaringen. Dat kan afgunst wekken: waarom hebben zij dat allemaal en ik niet? Afgunst bestaat er ook tussen groepen in de samenleving, als het over coronamaatregelen gaat. Wat mogen zij allemaal wel en ik niet? Maar dat jaloezie geen vruchtbare emotie is, beseft menigeen wel – diep in z’n hart. ## 5. Gula - Gulzigheid Te veel eten en drinken is vrij normaal in de westerse wereld: de helft van de Europeanen heeft overgewicht. Maar geaccepteerd is het niet: gulzigheid wordt in onze tijd zéker als zonde gezien, misschien wel als de belangrijkste zonde van allemaal. Slank zijn is de norm. Voedselverspilling is een groot kwaad. Hamstergedrag is slecht, of het nu over wc-papier of mondkapjes gaat. We doen het dus wél, te veel kopen, te veel verbruiken. Maar we veroordelen het tegelijkertijd. Het is de seculiere variant van wat Paulus schrijft: Het goede dat ik wil, doe ik niet. ## 6. Ira - Woede Er zijn maar weinig mensen die níét boos zijn, de laatste tijd. Boos op coronamaatregelen, boos op ongevaccineerden, boos op de overheid. Maar als woede overgaat in geweld, dan blijkt weer dat we in Nederland best weten hoe fout dat is. Mensen die in elkaar geslagen worden. Demonstraties die uit de hand lopen. Soms zelfs dodelijke slachtoffers bij geweld op straat. Na elk incident is afschuw de algemene reactie: zoiets is „volstrekt ontoelaatbaar.” De deugd van de zelfbeheersing blijkt niettemin vaak een onbereikbaar ideaal. ## 7. Acedia - Luiheid Luiheid verschijnt in vele gedaanten. De opvallendste is vandaag misschien wel het gemak waarmee mensen voortdurend opinies de wereld in slingeren, zonder zich goed in de feiten te verdiepen. Denk aan de bewering van zowel Willem Engel als Thierry Baudet dat er geen oversterfte is door corona, omdat corona niet erger is dan griep. De waarheid raakt zoek in die heksenketel van meningen, en menigeen doet ook geen moeite meer om naar die waarheid op zoek te gaan. Liever gemakzuchtig oordelen vellen vanuit de luie stoel, dan verstandig en moedig met anderen in gesprek te gaan. :::kader 2:::

Het geweten van de samenleving: over zonden en deugden

Mens & samenleving | Zeven hoofddeugden en -zonden

RD.nl in uw mailbox?