Waarom trekt Knot aan de bel?

DNB waakt over het financiële systeem in Nederland en adviseert de regering. Bij de publicatie van een nieuw rapport stond Knot maandag stil bij de krapte op de woningmarkt. Volgens hem krijgen starters pas kansen als de huizenprijzen minder stijgen. DNB is bovendien al langer bezorgd over de hoge schulden die huizenkopers aangaan. Als het tegenzit, kunnen mensen snel in problemen komen. Iemand kan bijvoorbeeld werkloos worden of de hypotheekrente –nu historisch laag– gaat stijgen.

Waardoor stijgen de huizenprijzen zo sterk?

De bouw van nieuwe woningen kan de vraag niet bijbenen. Bovendien hebben mensen meer financiële ruimte om een huis te kopen omdat de rente zo laag is. Maar volgens Knot is er meer aan de hand. Immers, ook in andere Europese landen is de rente laag maar stijgen de huizenprijzen lang niet zo snel als hier. Hij stelt dat Nederlanders te veel kunnen lenen omdat ze allerlei belastingvoordelen genieten. En omdat ze veel geld kunnen lenen, kunnen ze nóg meer bieden voor hun droomhuis. Dat drijft de prijzen op.

Wat stelt hij voor?

Al langer wil Knot dat de hypotheekrenteaftrek voor de inkomstenbelasting wordt afgeschaft. Ook wil hij af van de ‘jubelton’, de belastingvrije schenking die ouders aan hun kinderen mogen doen als die een eigen huis kopen. Verder moet de afschaffing van de overdrachtsbelasting voor starters wat hem betreft worden teruggedraaid. Maandag voegde hij hier het plan aan toe om huiseigenaren vermogensbelasting te laten betalen over de overwaarde.

Wat is dat precies?

Overwaarde is het verschil tussen de waarde van een huis en de nog openstaande hypotheekschuld. Knot redeneert dat dit tot je bezit, je vermogen, behoort. Over vermogen heft de overheid belasting via de zogeheten box 3 van de inkomstenbelasting. Op dit moment valt de eigen woning daar buiten.

Als de woning wél wordt belast, wordt het minder aantrekkelijk om je geld in je huis te stoppen en zullen de huizenprijzen dalen. Maar Knot wil van de eigen woning geen melkkoe maken. Daarom stelt hij voor om tegelijk de tarieven voor inkomsten uit arbeid te verlagen. Oftewel: woningbezitters gaan meer belasting betalen maar iedereen krijgt er wat voor terug.

Ik heb een eigen huis met overwaarde. Maar ik heb dat geld toch niet vrij beschikbaar?

Inderdaad, in feite gaat het om papieren vermogen. Het komt alleen beschikbaar als je je huis verkoopt. Dat is meteen een van de kritische reacties op Knots voorstel. Wie zijn hypotheek (vrijwel) heeft afgelost kan zomaar een fors hogere belasting tegemoet zien. Zeker voor mensen met een bescheiden inkomen –denk aan ouderen met geen of slechts een klein aanvullend pensioen bovenop hun AOW– kan dat een probleem zijn.

Ik betaal nu toch ook al belasting over mijn eigen huis?

Jazeker, vooral via gemeentelijke heffingen. Die zijn namelijk gebaseerd op de WOZ-waarde (Wet waardering onroerende zaken) van de eigen woning. Deze wordt elk jaar opnieuw vastgesteld op basis van de ontwikkeling van de huizenprijzen op de vrije markt. Verder tikt de WOZ-waarde door in belastingen van het waterschap en in het eigenwoningforfait in box 1 van de inkomstenbelasting. Dat laatste is een berekend voordeel dat je ten opzichte van een huurder geniet omdat je eigenaar bent van het huis waarin je woont.

Helpt het plan starters vooruit?

Experts die De Telegraaf sprak, betwijfelen dat. Directeur Taco van Hoek van het Economisch Instituut voor de Bouw zegt dat de doorstroming op de woningmarkt in gevaar komt doordat mensen minder snel naar een duurdere woning zullen verhuizen. Anderen vrezen eenzelfde effect als de rente stijgt. Mensen met een langjarig hypotheekcontract met een lage rente blijven dan zitten waar ze zitten.