Als je dit herkent, zul je vast ook de volgende stap wel eens zetten. Je ziet die kerkgangers en zou willen zeggen: „Mensen, denk eens na! Wat zou het goed zijn als jullie eens wat vaker twijfelden! Wees toch niet zo goedgelovig, durf eens te twijfelen!”

Zulke gedachten kan ik goed begrijpen. Want geloof is beslist iets anders dan goedgelovigheid. Ik denk dat er in preken te weinig aandacht is voor zulke twijfel en zulke onzekerheid. Er wordt in de kerkdienst eigenlijk altijd van uitgegaan, welke vragen en worstelingen de mensen ook kunnen hebben, dat ze in ieder geval wel geloven dat God bestaat. Het geloof dat God bestaat, is in de kerk een vanzelfsprekende vooronderstelling. Terwijl er meer mensen zijn die daar soms of vaak aan twijfelen dan je op het eerste gezicht zou vermoeden! Jij bent niet de enige die in de kerk wel eens om zich heen kijkt.

Ik preekte ooit over Psalm 14:2 „De dwaas zegt in zijn hart: er is geen God!” Daarin benadrukte ik dat atheïsten niet dom, onnadenkend of oppervlakkig zijn. Ik was verrast hoeveel reacties ik kreeg. Blijkbaar herkennen veel mensen de tegenwerpingen van de atheïst. Ook veel kerkgangers. Zij herkenden de onzekerheid rond atheïsme en godsbestaan in hun eigen hart.

De vraag of God bestaat, mag dus gesteld worden. Maar tegelijk zou ik een onderscheid willen maken, namelijk tussen twijfelen en vragen stellen. Wat is het verschil? Vragen stellen is een zaak van onderzoeken, speuren, je openstellen voor de waarheid en geloven in het belang van feiten. Twijfelen echter is een uiting van scepticisme. Het verschil tussen beide komt het duidelijkst naar voren in hun relatie tot de waarheid. Vragen stellen gebeurt vanuit de overtuiging dat er zoiets als waarheid is en dat het zin heeft daarnaar op zoek te gaan. Maar als je twijfelt, veronderstel je dat er geen waarheid is of dat (als er al waarheid is) deze niet te kennen valt.

Het zal duidelijk zijn dat elk van beide een heel verschillende uitwerking heeft. Vragen stellen maakt actief, spoort aan om op zoek te gaan, heeft als uitgangspunt het vertrouwen dat de waarheid kenbaar is en veronderstelt dat, als God bestaat, Hij zich aan mensen openbaart. Twijfelen daarentegen maakt je inactief, werkt verlammend, heeft wantrouwen als uitgangspunt en leidt ertoe dat je onverschillig wordt over de waarheidsvraag. Als God al bestaat, dan krijg je toch nooit uitsluitsel daarover.

Heb je dit onderscheid in je achterhoofd, dan zal het duidelijk zijn dat het niet gezond is om ruimte te geven aan twijfel. Twijfelen heeft immers geen positieve gevolgen. Twijfel veronderstelt dat het verkeerd is om ergens overtuigd van te zijn. Twijfel misvormt je tot een scepticus. Twijfelen schakelt je verstand uit.

Maar vragen stellen is in alle opzichten het tegenovergestelde. Daarom mag je jezelf (en anderen) alle ruimte geven om vragen te stellen. Ook de vraag of God bestaat. Ook de vraag of Hij zich heeft geopenbaard. Je mag op zoek gaan naar argumenten, redenen, aanwijzingen. Je mag de overwegingen voor en tegen het atheïsme tot je nemen. God vraagt geen goedgelovigheid van je, maar geloof. Hij wil dat wij Hem dienen met ons hart, onze ziel en... ook met ons verstand.

Geen mens is vrij van twijfel. Niemand heeft zo’n volkomen geloof dat hij nooit meer twijfelt. Dat geldt voor wie geloven dat God bestaat, maar ook voor atheïsten. Ook zij denken soms: „Misschien is het toch waar en bestaat God.” Voor atheïsten en gelovigen geldt dan dezelfde aanmoediging: zet je twijfel om in een vraag. Ga op zoek naar antwoorden. Vertrouw erop dat er waarheid is. Dat vertrouwen zal terecht blijken, als je de waarheid vindt. Dan ontdek je (Johannes 14:6) dat je Waarheid met een hoofdletter mag schrijven.

De auteur is hersteld hervormd predikant. In deze rubriek worden antwoorden gegeven op vragen over het christelijk geloof. >>rd.nl/weerwoord