Het is een vraag die her en der klinkt: waar blijft toch de Europese speciale gezant voor de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging? Het mandaat van de vorige gezant, Jan Figel, liep eind vorig jaar af. Niet veel later trad een nieuwe Europese Commissie aan, onder leiding van Ursula von der Leyen. Tot nu toe heeft zij echter niet besloten hoe het verder moet met het mandaat van een nieuwe gezant.

De vraag leeft ook bij Maarten Dees, directeur van Open Doors Nederland, die er dinsdag een opiniestuk in Trouw over schreef. Hij roept daarin „de Nederlandse regering op om bij Von der Leyen aan te dringen op handhaving van het mandaat van de EU-religiegezant.” Dees is niet de enige. De werkgroep godsdienstvrijheid in het Europees Parlement vroeg halverwege mei de Commissievoorzitter ook al om het mandaat van de gezant te verlengen. Dat gebeurde onder leiding van covoorzitter Peter van Dalen, Europarlementariër namens de ChristenUnie.

Hoort de Europese Commissie deze oproep vanuit het Europees Parlement? Uit navraag bij een woordvoerder van de Commissie blijkt dat ondanks het pleidooi van de werkgroep, er vooralsnog geen besluit wordt genomen over het mandaat van de EU-gezant. Een logische vervolgvraag is dan: waarom niet? Dees schrijft in zijn opiniestuk dat hij het „op zijn zachtst gezegd vreemd” vindt dat de EU „zo stil is over de positie.” Hij vervolgt direct met: „Aan de betrokkenheid en invloed van Jan Figel zal het niet liggen.”

Het valt echter te verklaren waarom het zo stil is rond de positie, en dat heeft mogelijk wél alles te maken heeft met de invloed van Figel. Hoewel de oud-gezant in de ogen van bijvoorbeeld Dees zich enorm heeft ingezet voor de vrijheid van godsdienst, waaronder de vrijlating van Asia Bibi, bleef kritiek niet uit.

De bezwaren komen onder anderen van D66-Europarlementariër Sophie in ’t Veld. Zij liet in februari op Twitter weten een klacht bij de Europese Ombudsman te hebben ingediend tegen de Europese Commissie, vanwege „bedenkingen” rond de invulling van de positie van de EU-godsdienstgezant.

De kritiek van In ’t Veld betreft Figels „associatie met religieus-extremistische organisaties aan de rand van het christendom, die actief een anti-keus agenda nastreven, met name gericht tegen lhbti en vrouwenrechten over de hele wereld.” Dit gedrag zou volgens de D66’er „onverenigbaar zijn met de waarden van de EU.”

Het vermoeden dat deze kritiek op Figel invloed heeft op de aanstelling van een nieuwe gezant, wordt door een woordvoerder van de Commissie niet weggenomen. In een schriftelijke reactie bevestigt het dagelijks bestuur van de EU enkel dat de Commissie zich blijft inzetten voor „het recht op vrijheid van denken, geweten, religie of overtuiging voor gelovigen en niet-gelovigen, in al hun diversiteit.”

Zolang het onderzoek bij de Ombudsman nog loopt –wat nu nog het geval is– is het niet vreemd dat de Commissie zichzelf niet in de vingers wil snijden. Als er binnenkort door de waakhond een oordeel wordt geveld, wordt het echter wel hoog tijd dat er duidelijkheid komt over de toekomst en positie van de EU-godsdienstgezant.