Momenteel maken de Republikeinen de dienst uit in de Senaat. Met 53 senatoren hebben zij de meerderheid en bovendien stemt de vicepresident mee als de stemmen staken. Dat is momenteel hun partijgenoot Mike Pence. De andere 47 senatoren zijn van Democratische huize. Wel hebben de Democraten sinds 2018 weer de meerderheid in de andere kamer van het Congres: het Huis van Afgevaardigden.

Hooggerechtshof

Een meerderheid in de Senaat is cruciaal voor een president om plannen te realiseren. Dat betekent niet dat er standaard met wetsvoorstellen uit het Witte Huis wordt ingestemd. Zo blokkeerde de –door Republikeinen gedomineerde– Senaat in 2017 het plan van Donald Trump om Obamacare af te schaffen. Toch stemt een gemiddelde Republikeinse senator al snel 85 tot 90 procent van de tijd mee met voorstellen van de president. Dat is verklaarbaar. Stem je te vaak tegen de lijn van je partij, dan is de kans immers groot dat de partijelite op zoek gaat naar iemand die je kan vervangen.

Daarnaast heeft de Senaat een belangrijke aanvullende bevoegdheid. Zij keurt de voordracht van rechters van het Hooggerechtshof goed. Deze rechters worden voor onbepaalde tijd benoemd, waardoor zij jarenlang hun stempel kunnen zetten op de rechtspraak in de Verenigde Staten. De oudste van hen, Ruth Bader Ginsburg, is 87 jaar. De kans is groot dat zij in de komende jaren moet worden vervangen. Ginsburg is een zeer liberale rechter. Komt er een rechter uit de Republikeinse gelederen in haar plaats, dan verschuift de ideologische balans van het Hooggerechtshof misschien wel voor decennia naar het conservatisme.

Voldoende reden voor de Democraten om de pijlen op de Senaat te richten. Bij de komende verkiezingen staan er 35 senaatszetels op het spel, waarvan er 23 door de Republikeinen worden bezet. In 9 gevallen hebben de Democraten een kans om deze te veroveren. Deze senaatszetels zijn vrijwel allemaal in swing states als Arizona, Iowa en North Carolina. Om deze staten zal ook gestreden worden bij de presidentsverkiezingen. Weet Joe Biden president Trump hier te verslaan, is de kans aanzienlijk dat ook de senaatszetels in handen van de Democraten komen.

Ook in de vanouds Republikeinse staat Montana is een verlies mogelijk. De zittende senator Steve Daines wordt hier door de populaire Democratische gouverneur Steve Bullock uitgedaagd. Bullock won in 2016 de gouverneursrace, terwijl Trump Hillary Clinton versloeg met zo’n 20 procentpunt. Daar staat tegenover dat de Republikeinen waarschijnlijk de Democratische senaatsverkiezingen in Alabama zullen winnen.

Vicepresident

Vooralsnog is de strijd om de Senaat licht in het voordeel van de Republikeinen. Doordat zij in Alabama waarschijnlijk een zetel pakken, kunnen zij vier zetels kwijtraken en alsnog de meerderheid houden omdat zij ook de vicepresident leveren. Wordt Joe Biden verkozen als president, zal er ook een Democratische vicepresident komen en kunnen de Republikeinen maar drie zetels verliezen.

Tegelijk spelen er drie crises in Amerika: de coronacrisis zelf, de economische gevolgen daarvan en de protesten als gevolg van de moord op George Floyd. De geschiedenis leert dat kiezers in een crisis meestal een andere leider zoeken, tenzij er sterk en verbindend leiderschap wordt getoond. Weet Donald Trump zijn land niet bij elkaar te houden in deze moeilijke fase en wordt Joe Biden daardoor president, dan kan ook de Senaat na de verkiezingen in Democratische handen zijn.