Bosruiterweg 14 ligt op ongeveer 7 kilometer van de bebouwde kom van Zeewolde, ook wel de Polenhoofdstad van Nederland genoemd. Achter de slagboom bevinden zich complete straten. Aan weerszijden staan prefabwoningen, twee aan twee gekoppeld, afgewerkt met kunststof en voorzien van een lessenaarsdak. Welgeteld 134 woningen zijn het, elk geschikt voor ongeveer vier personen.

Vooraan is de receptie. Ernaast staan achter een hek dikke rijen fietsen, beschikbaar gesteld door een van de uitzendbureaus. Binnen hangt aan de wand een rooster.

Als de deur om elf uur ’s ochtends opengaat, vormt zich al snel een kleine rij. „Hier kunnen de mensen met vragen terecht. Ze komen vaak ook om brieven en aan hen gestuurde pakketten op te halen”, zegt Slavek Zipa (36). Hij is in vaste dienst bij Epe Beheer, de organisatie die zorgt voor rust en reinheid.

De twee parken op Bosruiterweg 14 en 16 tellen samen ruim 800 arbeidsmigranten. Ongeveer de helft daarvan zijn Polen, de overigen hebben andere Oost-Europese nationaliteiten. Het merendeel verblijft tussen de vier en de twaalf maanden in Nederland.

Zwerfvuil

Het park waar Zipa werkt, ziet er netjes uit. Iedere ochtend wordt door de beheerders –twee mannen en een vrouw– het zwerfvuil opgeruimd. In de zomer houden ze het gras kort snoeien ze de struiken. Ook kleine reparaties aan de woningen behoren tot de vaste taken van het drietal.

Zipa spreekt een beetje Nederlands en Engels. In afwachting van de komst van zijn baas, parkeigenaar Peter Epe, vertelt hij dat hij nog enkele jaren in Nederland denkt te blijven. Dan heeft de automonteur genoeg verdiend om in Polen een eigen garage te beginnen. Hij wil daarin aan de slag met het repareren en verkopen van motoren.

Tot die tijd gaat hij om de paar maanden voor enkele weken naar huis. Zijn vrouw –ze hebben twee kinderen– komt tussendoor ook met enige regelmaat naar Zeewolde. „We wonen ongeveer 1000 kilometer van hier. Met de auto is dat 8,5 uur rijden en met de bus tussen de 12 en de 15 uur. Tja, dat is het leven”, zegt de Pool.

Werken in Nederland is nog altijd interessant, zo blijkt uit zijn relaas. „Als automonteur verdien je in mijn dorp ongeveer 700 euro per maand, hier meer dan het dubbele.”

De economie in zijn thuisland trekt wel aan, vooral in de regio Warschau. „Daar ontvang je als monteur nu al rond de 1200 euro. Ik hoop dat we over een jaar of tien overal op hetzelfde niveau zitten als Nederland.” Met een diepe zucht: „Ik hoop het echt.”

Schimmig

Tot die tijd zullen er landgenoten naar West-Europa blijven komen, verwacht Zipa. Maar dat is niet voldoende om te voorzien in de groeiende vraag naar productiemedewerkers.

De inmiddels gearriveerde parkeigenaar Epe ziet het met gemengde gevoelens aan. „De vraag is zo sterk dat uitzendbureaus zich steeds meer op andere landen als Roemenië en Bulgarije richten. Ik merk dat het lastiger wordt, waardoor er gaandeweg ook mensen tussen zitten die je misschien liever niet zou hebben.”

Dat laatste baart hem zorgen, want hij heeft zich tot doel gesteld om voorop te lopen en een voorbeeldfunctie te vervullen in de soms schimmige wereld van de uitzendbureaus en huisvestingsorganisaties. „Er gaat heel veel goed en er zijn genoeg bonafide bedrijven, maar je komt ook zaken tegen die je liever niet zou zien. Daarom hebben we strakke huisregels opgesteld en houden goed toezicht. Ik kan het me niet veroorloven dat er zich calamiteiten voordoen.”

De voormalige postbode begon al in 2003 met het huisvesten van de eerste arbeidsmigranten. De selfmade ondernemer had toen een handel in tuinhuisjes en –schermen. Toen daar door de crisis de klad in kwamen, besloot hij zich geheel te richten op onroerend goed. Zijn eerste ervaringen met tijdelijke verhuur waren op een camping in zijn woonplaats Hierden. „Ik heb mijn productiehal verhuurd en me na 2010 geheel gericht op dit werk.”

Uitzendbureau Cobevo vroeg hem op meerdere plaatsen om te zien naar geschikte woonruimte voor zogenaamde short- en midstayers, arbeidsmigranten die voor een korte of middellange periode in Nederland verblijven. Op het campingterrein in Zeewolde aan de Bosruiterweg 16 plaatste hij in overleg met de gemeente voormalige logiesverblijven.

Na verloop van tijd gaven de arbeidsmigranten aan liever wat ruimer te willen wonen. Ook het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) stond bij Epe op de stoep. De ondernemer sloot een deal. „Ik mocht naast de logiesbedrijven een park met nieuwe wooneenheden ontwikkelen. Het COA nam het oude deel over voor huisvesting van vluchtelingen.”

Inmiddels is die situatie weer verleden tijd. Het COA heeft Zeewolde recent verlaten en de ondernemer is nu bezig een gedeelte van de logiesverblijven opnieuw geschikt te maken voor arbeidsmigranten. Er wonen er nu enkele honderden. „De uitzendbureaus moeten daarbij aantonen dat de door hen gehuurde woningen gebruikt worden voor productiewerk in de gemeente.”

Korte broeken

Epe bezit ook parken in onder meer Oldebroek, Harderwijk en het noorden van het land. Er is hem veel aan gelegen om de rust te handhaven. „We evalueren regelmatig met de politie en de brandweer, hebben strakke huisregels opgesteld en houden de omgeving schoon en netjes. Het binnenhalen van deze mensen is niet moeilijk, maar het moet wel beheersbaar blijven en niet uitgroeien tot een fort Oranje”, zegt hij met een verwijzing naar een probleemcamping in West-Brabant.

De ondernemer heeft in vijftien jaar veel geleerd. „In het begin verwonderde ik me over openstaande deuren en ramen in de winter met mensen in korte broeken. Maar als je weet dat ze in Polen vaak stadsverwarming hebben voor een vast en klein bedrag per maand, verbaas je je iets minder over die verspilling.”

Zijn woningen worden volledig elektrisch verwarmd om gevaarlijke situaties met koolmonoxide te voorkomen. „Via het netwerk kan ik het energieverbruik van iedereen monitoren. Als dat in een huisje fors afwijkt, kan er worden ingegrepen.” Dit voorjaar worden alle daken voorzien van zonnepanelen.

Epe werkt samen met een aantal geselecteerde uitzendbureaus. „Die houden de in- en uitschrijvingen bij de gemeente bij en zorgen er voor dat er één keer per maand een inspectie wordt uitgevoerd.”

Glasvezel

Epe probeert het de migranten zoveel mogelijk naar de zin te maken, zegt hij. Het park heeft een supermarkt, een sportterrein en een fitnessruimte. „Goed internet is ook heel belangrijk. Daarom heb ik fors geïnvesteerd in de aanleg van een glasvezelkabel.”

Epe, zelf aangesloten bij de PKN, zegt te willen onderzoeken of er bij de voornamelijk rooms-katholieke Polen belangstelling bestaat voor eigen zondagse diensten.

Hij wil zijn concept uitrollen naar andere gemeenten. Het gemeentebestuur van Waalwijk kwam al op bezoek. „Webwinkel Bol.com breidt zijn distributiecentrum in die gemeente enorm uit en zoekt naar mogelijkheden om tijdens pieken arbeidsmigranten te huisvesten. Het ziet ernaar dat er in Waalwijk een soortgelijk park gaat komen.”

De vele investeringen van de afgelopen jaren beginnen hun vruchten af te werpen, zegt de ondernemer. „Maar de kost gaat wel voor de baat uit. Sommigen denken dat je hiervan slapend rijk wordt, maar dat is beslist niet het geval.” Het was vooral hard werken om de benodigde vergunningen, goede omschrijvingen en geld los te peuteren. „Bovendien heb je het over tijdelijke huurcontracten en tijdelijke vergunningen. Het kost heel wat inspanning om ondanks al die onzekerheden iets van de grond te krijgen.”

Tekort aan verblijfplaatsen is enorm

Er gaat veel geld rond in de wereld van de huisvesting van arbeidsmigranten. In de meeste gevallen heeft de afdracht van de kosten plaats via een uitzendbureau. Peter Epe wil beslist geen bedragen noemen, maar wel kwijt „dat de concurrentie groot is.”

Insiders weten dat het in de meeste gevallen in Nederland gaat om een bedrag tussen de 65 en de 85 euro per arbeidsmigrant. De precieze hoogte is afhankelijk van de salarissen. Een deel van de inhouding komt ten goede aan de verhuurder.

Het tekort aan verblijfsplaatsen is fors, zodat allerlei investeerders in onroerend goed proberen een graantje mee te pikken. Daarnaast zijn er werkgevers die zelf proberen geschikte woningen op te kopen.

Expertisecentrum Flexwonen schat het tekort aan bedden voor arbeidsmigranten momenteel op ongeveer 100.000. Door de groeiende economie en de verwachte daling van de beroepsbevolking na 2021 zal dit aantal eerder toe- dan afnemen.

Twijfel over terugkeer

Ilona Korzeniowska (34) kwam twee jaar geleden voor de eerste maal naar Nederland. Sinds februari dit jaar werkt ze voor uitzendbureau Cobevo bij Bakker Logistiek in Zeewolde. Ze is er orderpicker.

Korzeniowska, die aardig Engels spreekt, maakt er geen geheim van dat ze voor de verdiensten naar Nederland kwam. Ze twijfelt of ze nog teruggaat naar Polen. „Ik kwam voor twee jaar, maar nu die voorbij zijn weet ik het nog zo net niet. Nederland is een mooi land en ik houd van fietsen. Als ik een vast contract kan krijgen, blijf ik misschien wel hier.”

„For the money”

Eduard Telescu is, net als Ilona, sinds dit voorjaar orderpicker bij Bakker Logistiek. Hij is afkomstig uit Moldavië en kwam ook als shortstayer „for the money.” Hij spreekt naast Moldavisch ook Russisch en Pools, maar kan zich in het Engels of Nederlands niet goed verstaanbaar maken. Daar wil hij de komende tijd wel verandering in brengen. „Als het me lukt om een vaste baan te krijgen, wil ik graag in Nederland blijven.”

Serie Polen in Nederland

Nederland telt honderdduizenden Oost-Europese arbeidsmigranten. Polen vormen verreweg de grootste groep. Velen zijn van plan om te blijven. Deel 8 in een serie over hun leven, werken en wonen in de polder.