Op uitnodiging van het Overlegorgaan van Joden en Christenen in Nederland (OJEC) ging Blok, voorzitter van de organisatie Kairos-Sabeel Nederland, dinsdag in de synagoge van Arnhem een „openbaar gesprek” aan met verschillende vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap. Aanleiding vormden zijn –omstreden– uitlatingen over Israël en de Palestijnen, vorig jaar tijdens de vredesweek in Apeldoorn. Blok vergeleek de Palestijnen toen met vrijheidsstrijders, omdat Israël volgens het internationaal recht „Palestijnse gebieden bezet.” Ook noemde hij het laakbaar dat de staat Israël kennelijk „alleen voor het Joodse ras” bedoeld was. Likoed Nederland, het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) en het OJEC namen afstand van zijn uitspraken. Volgens de oud-rechter waren die echter „uit hun verband gerukt” en „karikaturaal.”

Complex virus

Tom Fürstenberg, voorman van Stichting Joods Apeldoorn, bijt deze dinsdag vanuit Joodse kring de spits af. Antisemitisme is een complex virus dat steeds weer verandert, zegt hij. „Het begon lang geleden als anti-judaïsme: het Jodendom heeft theologisch afgedaan en moet verdwijnen. Later kwam het antisemitisme: het vólk moet er aan. Antizionisme is nu de laatste vorm van het antisemitisme: de Joodse staat moet van de kaart verdwijnen. In plaats van de vervangingstheologie is de bevrijdingstheologie gekomen – met dezelfde retoriek tegen de Joden.”

„U bent geen antisemiet, dat wil ik geloven”, zegt Fürstenberg richting Blok, „maar uw uitspraken zijn op basis van de definitie van de Europese Unie wel degelijk antisemitisch. U hebt Israël meerdere malen vergeleken met nazi-Duitsland. U gebruikt termen als razzia en NSB, u zegt dat Israël alleen voor het Joodse ras zou zijn. Dat is toch onsmakelijk? U hoeft hier niet door het stof te kruipen, maar stop met deze demonische retoriek over Israël.”

Ron van der Wieken van het Centraal Joods Overleg merkt op dat de Joodse staat kennelijk nog steeds een doorn is in de ogen van vele christenen. „Ze waren toch verdoemd? Een staat kan toch niet de wil van God zijn?” Wat Blok en Sabeel stellen is de aloude Jodenhaat, aldus Van der Wieken. Tegen Blok: „Kijk diep in uzelf om te zien hoe u gevormd bent door verschrikkelijke vooroordelen tegen Joden.”

Potsierlijk

Blok voelt zich echter niet aangesproken. „Op internet circuleert een golf van de meest rare en tendentieuze uitspraken die aan mij worden toegeschreven. Ze zijn potsierlijk en dom, want zo denk ik niet. Ik heb zo’n 30 presentaties gegeven, maar bij geen daarvan is gezegd dat ik antisemiet ben. Dat ben ik ook niet.”

Blok werd naar eigen zeggen van „pro-Israël” een „criticaster van Israël” tijdens zijn bezoeken aan Israël. „Ik zag daar de invloed van de bezetting van Israël. Ik heb respect voor het Joodse volk, heb het net zo lief als andere volken. Ik vind dat de staat Israël terecht is opgericht. Alleen is het jammer dat een aantal bepalingen in de Onafhankelijkheidsverklaring van 1948 niet is nagekomen, zoals het omgaan met minderheden in het land.”

Het is volgens hem goed dat het leger van Israël een van de sterkste in de regio is, „maar met proportionaliteit gaat er wel iets mis, evenals met subsidariteit, het gebruik van doel en middelen”, zegt hij. „De bezetting van Palestina heeft mij erg geraakt. Het gaat hard tegen hard, men noemt elkaar racist en antisemiet, maar daar kom je niet verder mee. Je moet altijd met de vijand praten: de oorlog begint met niet praten en eindigt met praten.”

Blok zegt ook geen Palestijnenvriend te zijn, want daar komt hij net zo veel schuld tegen, zoals het niet willen aangaan van vrede. Toch, zegt de voorzitter van Kairos-Sabeel: „Wij zijn de stem van de klacht van Palestijnse christenen. Ik ben somber over de toekomst, maar er is één lichtpuntje. Twee maanden voor de val van de Muur was er nog niets zichtbaars aan de hand, en toen viel de Muur. De geschiedenis heeft soms goede verrassingen in petto.”

Kwaad daglicht

Fürstenberg blijft de vergelijking met nazi-Duitsland hekelen. Daarom handhaaft hij het verwijt van antisemitisme richting Blok. „We zijn geen ras, zeker niet een ras om daarop de staat te baseren. Het suggereert dat Israël een racistische staat zou zijn.”

Blok: „Ik wil er vooral mee zeggen dat je niet mag onderscheiden op basis van ras. Wikepedia spreekt over Joodse etniciteit, misschien is dat een betere term.”

Van der Wieken, opnieuw: „U hebt Joden in een kwaad daglicht gebracht door hen ook te vergelijken met de kruisgang van Jezus en de moord door de Joden. Hoe kunt u zoiets wreeds doen? Begrijpt u ook niet dat als Sabeel zich zo fel tegen Israël keert, Israël dan in een isolement terechtkomt en zich ook harder gaat opstellen?”

Wehrmacht

Blok ziet de schuld echter vooral bij Israël liggen. Hij wijst erop dat het Palestijnse volk in een onderliggende positie verkeert. „Het volk is verdrukt, heeft geen geld en ook niet veel sympathie. Alleen Israël kan als eerste bewegen en de bezetting stoppen. De bezetting is een ramp voor de Palestijnen.”

Hanna Luden, directeur van het CIDI: „Had u toch maar andere woorden gebruikt om de discussie zuiver te houden.”

„Ik weet dat ik mij op glad ijs begaf”, reageert Blok. „Als ik geweten had van deze commotie, dan had ik misschien andere woorden gebruikt. Ik wil over bepaalde termen verder nadenken.” Toch houdt hij vast aan de vergelijking met de Duitse Wehrmacht, al zijn er ook verschillen, zo geeft hij toe.

PKN

De Protestantse Kerk in Nederland (PKN) werkt samen met het internationale centrum Sabeel in Jeruzalem en steunt dat ook financieel. Woordvoerder Marloes Nouwens-Keller liet vorig jaar weten dat de uitspraken van Blok „niet namens de Protestantse Kerk” zijn gedaan. Critici vinden dat evenwel te gemakkelijk en wijzen op de „onopgeefbare verbondenheid” met Israël waarover de kerkorde van de PKN spreekt. Voor Fürstenberg is het in het belang van PKN om met „een stevige verklaring” te komen, zegt hij. In Arnhem is echter niemand van de Protestantse Kerk aanwezig.

Kairos Sabeel Nederland ontstond in 2015 uit een fusie van Vrienden van Sabeel Nederland en Kairos Palestina Nederland. De organisatie wil „de stem van Palestijnse christenen” in Nederland laten horen.

Lees ook:

Discussie over „antisemitisme” Sabeel gaat door (Reformatorisch Dagblad, 21-03-2017)