Lambert den Dekker, senior adviseur energietransitie bij DWA –een bedrijf dat overheden en woningcorporaties adviseert over het verduurzamen van wijken en gebieden–, onderstreept het belang hiervan. „Het is logisch om te beginnen met het verminderen van de energievraag. Als warmte wordt vastgehouden door goede isolatie, scheelt dat weer stookkosten. De energie die je bespaart, is de duurzaamste.”

Maar waar begin je als je je huis wilt isoleren? Dat verschilt per woning. Zo zijn huizen die in de loop van de jaren negentig zijn gebouwd vaak voorzien van een goede gevel-, dak- en vloerisolatie. Bij een jaren­dertigwoning is dit –als tussentijdse renovaties zijn uitgebleven– daarentegen niet het geval.

Dubbelglas

Wie op internet rondneust, krijgt al gauw de indruk dat een woning zo goed mogelijk geïsoleerd dient te zijn. Maar volgens Den Dekker is dat voor oude woningen een misvatting. „Je hoeft een oud huis niet maximaal in te pakken, maar je moet vooral doen wat praktisch haalbaar is.”

Een woningeigenaar die bijvoorbeeld een jarendertigwoning helemaal wil isoleren, ziet de kosten al gauw oplopen tot in de tienduizenden euro’s. Dat is voor veel mensen niet te betalen. „Daarom kun je in zo’n geval uiteraard het beste beginnen met de maatregel waarmee je de meeste energie bespaart”, adviseert Den Dekker.

De energieadviseur raadt aan om te beginnen met het glas. „De muren van een oud huis hebben vaak ook een lage isolatiewaarde, maar die is vaak wel hoger dan die van enkelglas. De meeste warmte ontsnapt in oude woningen dan ook via de beglazing. Kies daarom voor dubbelglas, of nog beter: voor hoogrendementglas (HR++) of voor driedubbelglas.”

Vocht

Wie dan nog budget overheeft, zou kunnen kijken naar het isoleren van de vloer. Den Dekker: „De onderste woonlaag is de ruimte waar mensen de meeste tijd doorbrengen. Vaak willen mensen een temperatuur van rond de 20 graden in de woonkamer. Die warmte ben je snel kwijt als de vloer niet goed is geïsoleerd. Zo bezien is het isoleren van het dak minder urgent.”

Hoe beter een woning is geïsoleerd, hoe beter ook de ventilatiemogelijkheden op orde moeten zijn. Voor Den Dekker is dat naast de kosten die hiervoor moeten worden gemaakt nog een reden om huiseigenaren erop te wijzen dat het „maximaal inpakken” niet noodzakelijk is. „Als vocht het huis niet kan verlaten, gaat het zich ophopen in de muren of in de constructie. Dat kan gaat rotten, dat wil je niet.”

Nieuwbouwhuizen, die optimaal geïsoleerd zijn, zijn al voorzien van een goed ventilatiesysteem. Huiseigenaren die hun oudere woning laten isoleren, moeten daarom zelf zorgen voor goede luchtverversing door middel van afzuiging en roosters, of nog beter: door gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning. Den Dekker: „Deze maatregelen kunnen oplopen tot in de duizenden euro’s; een kostenpost om rekening mee te houden.”

Warmtepomp

Zodra de isolatie en ventilatie op orde zijn, kan de woningbezitter nadenken over het vervangen van de cv-ketel. Den Dekker adviseert om eerst uit te zoeken wat de gemeente van plan is. Dit kan zelfs per wijk verschillen. Als de gemeente niet kiest voor waterstof of aansluiting op het warmtenet, is de burger aan zet.

In dat geval heeft ieder huishouden een warmtepomp nodig. Er moet dan gekozen worden tussen twee soorten, weet Den Dekker. De eerste, een luchtwarmtepomp, werkt met een buitenunit – die vaak gemonteerd is aan het huis. Dit apparaat onttrekt de warmte aan de buitenlucht, waarmee het huis wordt verwarmd.

Een bodemwarmtepomp is eveneens een optie. Hiervoor moet er wel tot 200 meter diep in de tuin worden geboord. Met een enorme slang haalt het apparaat warmte uit de bodem. Een voordeel van deze optie is dat het verwarmen nauwelijks voor geluidsoverlast zorgt. Den Dekker: „Een luchtwarmtepomp maakt daarentegen wel lawaai, dus de unit kan het best op een plek hangen waar de buren er zo min mogelijk last van hebben. Er gelden wettelijke normen om de geluidsoverlast te beperken.”

Aan een bodemwarmtepomp hangt een prijskaartje. Den Dekker schat dat zo’n pomp, geïnstalleerd en wel, tussen de 17.500 en 20.000 euro kost. Voor een gebruiksklare luchtwarmtepomp zal een huishouden rond de 15.000 euro moeten neertellen. Den Dekker: „Daar staat dan wel weer tegenover dat een bodemwarmtepomp minder stroom verbruikt, wat resulteert in een lagere energienota. Dat is per woning verschillend, maar dan hebben we het al gauw over een paar tientjes per maand.”

Kookplaat

Wat is de terugverdientijd van een warmtepomp? Reken je niet rijk, adviseert Den Dekker. Na vijftien jaar heeft een doorsneehuishouden de kosten er wel uit, maar dan is de pomp ook aan vervanging toe, zegt hij. „Afhankelijk van hoeveel energie een huishouden bespaart, zal het binnen de levensduur van de warmtepomp er licht op verliezen of er een beetje bij winnen.”

Wat dat betreft zijn we in Nederland verwend met laaggeprijsde cv-ketels en relatief goedkoop gas, vindt Den Dekker. „Natuurlijk zijn de gasprijzen hoger dan een paar jaar geleden, maar dat geldt ook voor de elektriciteitsprijzen. Dat laatste is voor de warmtepomp, die draait op stroom, niet gunstig.”

Nog iets om rekening mee te houden: het verwarmingssysteem geschikt maken voor een lage temperatuurverwarming. Dit kost gemiddeld zo’n 2500 euro. „Vooral in oude huizen zorgen grote radiatoren onder de ramen ervoor dat de woning op temperatuur blijft. Die verwarmen de woning met water van zo’n 60 tot 90 graden. Een warmtepomp kan zo’n hoge temperatuur niet bereiken, die blijft in de regel steken op 50 graden. Vandaar dat ook het warmtesysteem vaak nog op de warmtepomp moet worden afgestemd.”

Ook het koken op gas is met een warmtepomp verleden tijd. Het aanschaffen van een nieuwe kookplaat kost ongeveer 500 euro. Maar daarmee ben je er nog niet, zegt Den Dekker. „Elektrisch koken vraagt veel vermogen. Dat betekent dat in de meterkast een aparte groep moet komen die naar de keuken moet worden doorgetrokken. Zo’n extra groep kost vaak een paar honderd euro.”

Zonnepanelen

Een huishouden dat van het gas afgaat, heeft meer elektriciteit nodig. Eigen opwek zorgt voor een lagere energienota. Wat is de beste investering die een woningbezitter wat dat betreft kan doen? Den Dekker hoeft niet lang na te denken. „Koop zo snel mogelijk zonnepanelen. Zeker nu de salderingsregeling nog bestaat. Als ze eenmaal op het dak liggen, heb je gratis stroom.”

Volgens Milieu Centraal kost het aardgasvrij maken van een woning gemiddeld tussen de 20.000 en 30.000 euro. Volgens Den Dekker zou de voorlichtingsorganisatie daar heel goed gelijk in kunnen hebben. Een fors bedrag, maar de woningeigenaar kan wel bij de overheid aankloppen voor subsidies. Zo kan de consument gemiddeld 30 procent van de totale kosten van de warmtepomp vergoed krijgen. „Ook voor isolerende maatregelen kan de consument subsidie ontvangen”, weet Den Dekker. „Dat is het uitzoeken waard.”

Ondanks de subsidie zal het prijskaartje dat aan een warmtepomp hangt voor veel gezinnen een brug te ver zijn. Den Dekker adviseert om dan over een hybride warmtepomp na te denken. Dit apparaat kost normaliter tussen de 5000 en 7000 euro. „Dan blijf je je cv-ketel houden en komt er een kleinere warmtepomp naast. Je verwarmt dan met de warmtepomp, alleen als het erg koud is springt de cv-ketel bij en gebruik je ook aardgas.”

Energieneutraal

Een aardgasvrije woning betekent nog niet dat die energieneutraal is. Dat laatste houdt in dat alle energie door het huishouden zelf wordt opgewekt, bijvoorbeeld met zonnepanelen. Goed voor het milieu, maar niet meteen voor de portemonnee: volgens Milieu Centraal kost dat gemiddeld tussen de 35.000 en 50.000 euro.

Toch kan deze investering zeker lonen. Den Dekker rekent voor: „Stel dat je jaarlijks 1500 kuub gas en 3000 kilowattuur stroom gebruikt. Bij een gasprijs van grofweg 1,50 euro per kuub en een tarief van 30 cent per kilowattuur, kost dat je 3150 euro per jaar. Als het je lukt om je woning voor 35.000 euro energieneutraal te maken, heb je dat wel in twaalf jaar terugverdiend. Al zal een volledig energieneutrale woning voor veel huishoudens niet haalbaar zijn, want veel daken zijn niet groot genoeg om daar voldoende zonnepanelen op kwijt te kunnen.”