Airconditioning

Airco's zorgen niet alleen voor een aangename temperatuur, maar regelen ook de luchtvochtigheid. Het principe van de airconditioning –luchtbehandeling of klimaatregeling voor degene die Engelse termen uit de Nederlandse taal wil weren– lijkt veel op dat van de koelkast. Het apparaat blaast koele lucht de ruimte in en voert buiten warme lucht af.

Verdamping is het sleutelwoord: een vloeistof onttrekt bij verdamping warmte aan zijn omgeving. De Indiase bevolking maakt al eeuwenlang dankbaar gebruik van deze natuurwet. Ze hangt vochtige grasmatten voor de ramen om binnenkomende lucht af te koelen.

De airco zoals wij die kennen, bestaat bijna een eeuw. De Amerikaan Willis Haviland Carrier ontwerpt in 1902 –hij is dan net een jaar afgestudeerd als technicus– zijn „apparaat voor luchtbehandeling.” Afnemer is een Brooklynse drukker die met de handen in het haar zit omdat de onstabiele temperatuur en luchtvochtigheid in het gebouw de kwaliteit van zijn kleurendrukwerk nadelig beïnvloeden.

De eerste jaren zijn alleen fabrikanten geïnteresseerd in Carriers koelmachine. Pas later blijkt dat niet alleen drukwerk, textiel, voedsel en medicijnen maar ook mensen gebaat zijn bij een aangenaam klimaat. In 1915 richt de technicus met zes anderen de Carrier Engineering Company op. Het bedrijf bestaat nog steeds en is marktleider.

In 1924 voorziet het bedrijf een warenhuis in Detroit van airconditioning. Klanten stromen toe en concurrenten weten niet hoe snel ze het voorbeeld moeten volgen om mensen aan te trekken.

Splitsysteem
De werking van een airco hangt voor een deel af van de afmetingen van de te koelen ruimte. Voor een kleine ruimte is een kamerkoeler voldoende. Ook in auto's wordt dit systeem toegepast. Het apparaat bestaat uit een gesloten buizenstelsel, gevuld met koelvloeistof. Op twee plaatsen (één binnen en één buiten het huis) is het oppervlak van de buis sterk vergroot, vergelijk het met een centrale verwarming met twee radiatoren.

In huis veroorzaakt een ventilator een luchtstroom die langs het koelelement blaast. De warme lucht laat de koelvloeistof verdampen. Het verdampingsproces onttrekt warmte aan de omgeving. De ventilator trekt de afgekoelde lucht de kamer weer in.

De verdampte koelvloeistof stroomt via de buis naar een compressor, die het gas samenperst. Vervolgens komt de buis uit in een tweede element, aan de buitenkant van het gebouw. Ook daar trekt een ventilator lucht uit de omgeving aan. De koelvloeistof condenseert en geeft daarbij warmte af aan de buitenlucht. Het koelmiddel stroomt via de buizen opnieuw het gebouw binnen en de cyclus herhaalt zich.

Koude lucht kan minder waterdamp bevatten dan warme lucht. Een ontvochtiger voert condensdruppeltjes die tijdens het afkoelen ontstaan af, waardoor de lucht die via de airco de kamer instroomt minder waterdamp bevat en niet meer klam aanvoelt.

Splitsystemen zijn in staat grotere ruimten te koelen, ze zijn verweven met het gebouw. Een splitsysteem bestaat uit drie aparte kringlopen: circulatie van koele lucht door het gebouw via een stelsel van kanalen, luchtcirculatie buiten het pand en een buizenstelsel met koelmiddel dat beide luchtcirculaties met elkaar verbindt. Filters verwijderen stofdeeltjes uit de luchtkanalen.

Hoofdpijn
Het principe van de airco is in al die jaren nauwelijks gewijzigd. Elk nieuw type is net weer iets zuiniger, kleiner en stiller dan zijn voorganger. Aan de bediening van het apparaat gaat, als het aan Carrier en IBM ligt, wel het een en ander veranderen. Ze hebben deze zomer een systeem op de markt gebracht waarmee de airco is te regelen via internet, waar je ook bent. Met computer of WAP-telefoon surf je naar de site Myappliance.com om de temperatuur in huis aan te passen. Bij problemen of storingen stuurt het apparaat automatisch een e-mailtje of SMS'je terug.

Een airconditioner met achterstallig onderhoud blaast behalve frisse lucht aan de lopende band micro-organismen het gebouw in. In vervuild bevochtigingswater en natte luchtfilters kunnen bacteriën zich uitstekend vermenigvuldigen. De verontreinigingen zijn moeilijk op te sporen en veroorzaken hoofdpijn, vermoeidheid, prikkelende ogen en geïrriteerde luchtwegen. Bij het verlaten van het gebouw, verdwijnen de klachten van dit ”sick building-syndroom” meestal snel.