Post-it

„Een uitvinding is iets waarvan mensen niet weten dat ze het missen, totdat ze het hebben.” Deze woorden van de uitvinder van Post-it, de Amerikaan Art Fry, gelden ook voor zijn eigen vinding.

Fry is presbyteriaan en zingt in het kerkkoor. Iedere keer als hij zijn gezangenbundel opent, dwarrelen de bladwijzers omlaag of zakken ze weg tussen de bladzijden. Als hij weer eens zuchtend bukt om een papiertje op te rapen, denkt hij ineens aan de lijm die een collega van hem –Spencer Silver– een paar jaar daarvoor heeft gemaakt.

Als onderzoeker bij het Amerikaanse bedrijf 3M, dat voluit Minnesota Mining & Manufacturing heet, verrichtte de chemicus Silver experimenten met lijmstoffen die kunnen dienen als krachtig plakmiddel op plakband. Op een dag in 1968 mengt hij een aantal grondstoffen, maar de lijm die ontstaat heeft juist heel weinig kleefkracht. Hij schuift het plakmiddel terzijde, maar heeft toch het idee dat er toepassingen voor zijn die hij over het hoofd ziet. De lijm droogt maar heel langzaam uit en is vele keren te gebruiken. Daarom brengt hij iedereen binnen het bedrijf op de hoogte van zijn vinding.

Gouden tip
Een jaar of vijf blijft de gouden tip uit, totdat Fry in een fractie van een seconde de toepassing helder voor ogen ziet: een bladwijzer met een kleefrand die geen lijmsporen in boeken achterlaat en steeds opnieuw te gebruiken is. De volgende dag gaat hij in zijn laboratorium meteen aan de slag. Hij brengt wat lijm aan op papier en geeft de velletjes aan zijn naaste collega's, om ze in de praktijk uit te proberen. Het grappige is dat ze de papiertjes nauwelijks gebruiken als boekenlegger, maar veel meer als communicatiemiddel. Een handgeschreven boodschap, geplakt op de telefoon, de deur of een document, wordt al gauw opgemerkt en gelezen.

Ondanks de gunstige eigenschappen van de lijm is Post-it niet direct helemaal af. Bij het lostrekken van een papiertje blijft in eerste instantie een plakrandje op de ondergrond achter, maar Fry weet die problemen te overwinnen door de lijm dunner te maken.

Het personeel van 3M is intussen overtuigd van het nut van Post-it en timmert aan de weg om de rest van de wereld daarvan te overtuigen. In het begin gaat dat moeizaam, maar Fry blijkt behalve een intelligent chemicus ook een slim zakenman te zijn. Dat heeft hij volgens eigen zeggen aan zijn vader te danken: „Van mijn vader mocht ik scheikunde studeren, maar dan moest ik in de vakantie langs de huizen om potten en pannen aan de man te brengen. Op die manier sprokkelde ik een deel van het collegegeld bijeen. Dat bijbaantje heeft me later geholpen de directie en klanten te overtuigen van het belang van Post-it.” In 1980 komen de geelgekleurde vierkante blokjes op de markt.

Bolletjes
Post-it heeft zijn kleefkracht te danken aan lijm die zich verdeelt in microscopisch kleine bolletjes, ter grootte van een papiervezel. De lijm in het druppeltje droogt niet uit omdat de buitenkant wordt afgesloten door een dunne laag uitgeharde lijm.

De kleefrand van een Post-it bevat een paar duizend lijmdruppeltjes en houdt alleen op gladde voorwerpen. Elke keer als het papiertje wordt opgeplakt, barst een aantal bolletjes open. Pas als alle druppeltjes op zijn, heeft de Post-it zijn plakkracht verloren.

De geringe kleefkracht van de gele briefjes blijkt tot heel wat in staat. Dat blijkt uit een brief die een enthousiaste gebruiker uit South Carolina in 1989 naar 3M stuurde. „De orkaan Hugo heeft in mijn tuin acht eiken geveld, maar het gele papiertje op mijn voordeur hangt er nog steeds.”

Digitale versie
Het bedrijf 3M levert tegenwoordig ook Post-it Software Notes, een computerprogramma dat een geel briefje plakt aan programma of bestand. De geheugensteuntjes zijn niet alleen voor eigen gemak, maar ook te verzenden naar andere gebruikers. De digitale gele briefjes hebben nog een hogere attentiewaarde dan de papieren variant doordat het programma een wekkerfunctie met alarm heeft. Hoewel het belangrijkste onderdeel, de lijm, bij de digitale versie is gesneuveld, neemt het aantal keren dat het gekleurde papiertje te gebruiken is alleen maar toe.