Stofzuiger
Door Janneke Hak
Wie de hedendaagse stofzuiger een herriemaker en een lompe sta-in-de-weg vindt, mag blij zijn dat hij niet hoeft te werken met het luidruchtige 50 kilo zware exemplaar dat zich de eerste gemotoriseerde stofzuiger mag noemen. Terwijl het apparaat binnenshuis zijn werk doet, slaan passerende paarden op hol. Het toestel heeft zulke enorme afmetingen, dat het niet zomaar in de gangkast past, maar buitenshuis moet worden opgeslagen. Maar voor de rest functioneert de stofzuiger uitstekend.
Vergelijkingsmateriaal is nauwelijks voorhanden in de negentiende eeuw. Het vloerkleed stofvrij maken gebeurt in die tijd door het een paar keer per jaar hangend over de waslijn te bewerken met de mattenklopper. De rest van de tijd blijft het met vegen en boenen wat aanmodderen.
Ook vóór de uitvinding van de elektromotor –die de ontwikkeling van huishoudelijke apparaten in een stroomversnelling brengt– is al geëxperimenteerd met diverse aandrijfmethoden. Ives J. McGaffey uit Chicago ontwerpt in 1869 een machine waarbij de gebruiker handmatig zuigkracht moet opwekken door een leren bal aan het handvat regelmatig in te knijpen. Bediening van het apparaat is een inspannende bezigheid. Met de ene hand druk opbouwen en met de andere het logge apparaat verplaatsen, zijn twee bewegingen die moeilijk samengaan.
In 1901 komt de stofzuiger van de Amerikaan Hubert C. Booth, schoonmaker van beroep, op de markt. Hij ontwerpt een apparaat met benzinemotor dat vuil door een filter opzuigt en zo zijn bestaan veraangenaamt. Zijn landgenoten James M. Spangler en W. H. Hoover werken zijn vinding verder uit en brengen in 1907 de eerste elektrische stofzuiger in productie. Ze weten het gewicht van 50 kilo terug te brengen tot minder dan 20. De wegwerpstofzuigerzak is de volgende grote vooruitgang, in 1920 gelanceerd door het bedrijf Air-Way Sanitizor.
De eerste stofzuigers gaan niet bepaald als warme broodjes over de toonbank. Twee maanden later staan de meeste apparaten nog in de winkel. Daarom start Hoover met demonstraties aan huis. Dat blijkt zo'n efficiënte manier om het apparaat aan de man te brengen, dat het beroep stofzuigerdemonstrateur nog steeds bestaat.
Ventilator
De binnenkant van de stofzuiger is sinds het eerste gemotoriseerde apparaat nauwelijks veranderd. Een elektromotor die een propeller aandrijft, vormt het hart. De werking is te vergelijken met die van een ventilator. De waaier zuigt aan de ene kant lucht aan, terwijl die aan de andere zijde wordt weggeperst. De zuigkracht van de stofzuiger is veel groter dan van een ventilator, omdat deze de lucht niet alleen in beweging moet brengen, maar ook stofdeeltjes mee moet nemen. Een filter en een stofzak –voor of achter de ventilator– houden het opgezogen stof tegen, waarna gereinigde lucht aan de achterkant van het apparaat weer naar buiten komt.
Het basismodel van Hoover –een 'stofzuigerstang' met daaraan een motortje en een uitwendige stofzak– is nog steeds te zien in diverse huishoudens. Met bijbehorende hulpstukken en schoonmaakmiddelen kan de zogenaamde Kirby naast stofzuigen ook huishoudelijke klusjes als het reinigen van muren, plafonds, ramen en matrassen uitvoeren.
Robot
Stofzuigers zijn steeds gemakkelijker te bedienen. Maar het ingenieuze idee van The Hoover Company, die nog steeds bestaat, bleek in de praktijk toch niet uitvoerbaar. Een bolvormig apparaat, zonder wieltjes, zou op zijn eigen uitlaatlucht zo ver boven de grond moeten zweven, dat zelfs een drempel geen belemmering is.
Een robot die zelfstandig de vloer schoonhoudt, van de Engelse stofzuigerfabrikant Dyson, heeft het wel gered. Al rijdend ontwijkt het gevaarte obstakels en slaat geen millimeter over. Drie computers en vijftig sensoren voorkomen dat het apparaat niet van de trap valt en pauzeert als bijvoorbeeld kinderen te dicht in de buurt komen. Het apparaat is al leverbaar, maar er hangt wel een prijskaartje aan: ongeveer 9000 gulden.
In de serie Uitgedacht
verschijnt wekelijks een
artikel over een alledaags
gebruiksvoorwerp dat niet
meer uit de samenleving is
weg te denken. Hoe zit het
in elkaar en wie heeft het
bedacht? De geschiedenis,
de werking en het belang
ervan staan in deze reeks
artikelen centraal.
Geschiedenis en leuke plaatjes van oude stofzuigers:
leuke weetjes + doorverwijzingen naar sites over de geschiedenis van de stofzuiger:
http://137.com
http://inventors.about.com
