VN-sancties tegen Libië opgeschort

Lockerbie-verdachten in Zeist

Het vliegtuig met de verdachten kwam vanuit Tripoli op de luchthaven Valkenburg bij Den Haag aan, waarna de twee aan de Britse justitie werden overgedragen. De verdachten werden daarop per helikopter overgebracht naar een ondergrondse bunker op Kamp Zeist, het vroegere ziekenhuis van de voormalige Amerikaanse luchtmachtbasis Soesterberg, waar het tweetal voor een Schots gerechtshof zal terechtstaan.

De VN-sancties werden automatisch opgeschort nadat secretaris-generaal van de Verenigde Naties Kofi Annan de Veiligheidsraad per brief had laten weten dat de twee Libiërs „gezond en veilig” in Nederland waren aangekomen. Annan zei ervan overtuigd te zijn dat de twee Libiërs een eerlijk proces zullen krijgen en uit te zien naar het moment waarop de betrekkingen tussen Libië en de rest van de internationale gemeenschap worden genormaliseerd.

De verdachten –de twee voormalige agenten van de Libische inlichtingendienst Lamen Khalifa Fhimah (42) en Abdel Basset Ali al-Megrahi (46)– zullen waarschijnlijk midden deze week officieel worden aangeklaagd voor de moord op 270 mensen – meest Amerikaanse inzittenden van het PanAm-toestel, en enkele inwoners van het Schotse dorpje Lockerbie die bij de aanslag op 21 december 1988 om het leven kwamen.

Minister Korthals (Justitie) toonde zich gisteren „tevreden” over de uitlevering van de twee Libiërs aan de Britse autoriteiten op Kamp Zeist. De impasse in de vervolging is door de uitlevering doorbroken, vindt de minister.

Volgens het Schotse recht moet het proces 110 dagen nadat de aanklachten zijn ingebracht beginnen. De advocaten van de verdachten zullen waarschijnlijk om uitstel van het proces vragen om zich beter op de zaak te kunnen voorbereiden. Verwacht wordt dat het proces een jaar gaat duren als het eenmaal is begonnen.

Voor hun vertrek uit Tripoli zeiden de twee te hopen naar hun vaderland te kunnen terugkeren, na door de Schotse rechtbank onschuldig te zijn bevonden. Beiden houden al enkele jaren vol part noch deel te hebben gehad aan de aanslag. Gisteren zeiden ze uit eigen vrije wil naar Nederland te zijn gekomen omdat ze erop vertrouwen dat vast zal komen te staan dat ze onschuldig zijn.

Zondag kwamen twee Schotse openbaar aanklagers, Norman McFadyen en Jim Brisbane, in Nederland aan. Drie rechters van het Schotse hooggerechtshof zullen spoedig worden aangewezen.

Na meer dan 10 jaar van traag diplomatiek verkeer en economische en politieke isolatie van Libië zullen de verdachten officieel worden aangeklaagd voor hun aandeel in de aanslag. „Eindelijk gaan we vaststellen of deze twee mannen schuldig zijn en misschien komen we erachter wie hun opdrachtgevers waren”, zei Jim Swire, die Britse nabestaanden vertegenwoordigt en wiens dochter Flora omkwam bij de aanslag. „Deze mannen waren slechts onbelangrijke uitvoerders in een omvangrijke samenzwering.”

Volgens juristen van de Universiteit van Glasgow is het de eerste keer dat een Schots gerechtshof bijeenkomt in het buitenland en de eerste keer dat een Schots hof een zware misdaad beoordeelt zonder jury. De advocaten van de verdachten hadden daar bezwaar tegen aangetekend, omdat het door de internationale aandacht voor het proces moeilijk zou zijn een onpartijdige jury samen te stellen. Ook was het de eerste keer dat de VN-Veiligheidsraad sancties oplegde aan een soevereine staat om de uitlevering van twee burgers af te dwingen.

Een gedeelte van Kamp Zeist zal voor de duur van het proces worden beschouwd als Schots grondgebied, aldus Andrew Slorance van het Scottish Office. Camera's in de rechtszaal zijn, net als in Schotland, verboden. Als de twee Libiërs worden veroordeeld, zullen ze hun straf uitzitten in de Barlinnie-gevangenis in Glasgow, de strengst beveiligde inrichting van Schotland. Het proces zal naar verwachting 200 miljoen dollar (400 miljoen gulden) gaan kosten. Volgens Slorance onderhandelen Groot-Brittannië en de VS nog over de verdeling van de kosten.