Sociaal-liberaal

Niet voor niets werd D66 sinds jaar en dag gezien als de voortzetting van de vrijzinnig-democratische traditie. Na de oorlog ging de Vrijzinnig-Democratische Bond op in de PvdA, zij het dat een aantal VDB'ers zoals Oud, uiteindelijk voor de VVD koos.

Toch is het niet zonder betekenis dat D66 nu officieel dat stempel aanvaard heeft. In het verleden wilde de partij zich immers op geen enkele manier binden aan een bepaalde ideologie. Men ging niet alleen uit van het einde van de verzuiling, maar ook van het einde van de ideologieën.

Het was niet toevallig dat een man als Van Mierlo, D66'er van het eerste uur, zich zaterdag ontevreden toonde over de gekozen aanduiding. Destijds wilden wij ons juist onttrekken aan een positiekeuze tussen verouderde ideologieën, zo beklemtoonde hij.

Door de naam Democraten te kiezen werd de nadruk gelegd niet op bepaalde inhoudelijke standpunten, maar op het besluitvormingsproces. Dat moest democratisch, open, fair en creatief zijn. Wat dan vervolgens als resultaat van dat besluitvormingsproces op tafel kwam, was in feite van ondergeschikte betekenis. Daar moest men zich als goed democraat bij neerleggen.

In die lijn paste ook helemaal dat D66 geen beginselprogram of iets dergelijks had. Men wilde zich niet vastleggen op bepaalde uitgangspunten, op bepaalde a-priori's. Maar ook dat gaat veranderen. De vernieuwingsbeweging Opschudding kreeg de meerderheid van het congres mee bij haar voorstel om een basisdocument op te stellen waarin de kernwaarden van de partij worden verwoord.

Betekent dat dat D66 haar toch wat aparte karakter tussen de andere partijen gaat verliezen? Dat is wellicht te veel gezegd. D66 blijft voorlopig een partij zonder duidelijke achterban, die het bij de verkiezingen vooral moet hebben van een aansprekende lijsttrekker en aanzienlijke onvrede over de andere partijen. Een partij die er soms in slaagt meer dan een miljoen kiezers te mobiliseren, waarvan het grootste deel haar de volgende keer weer in de steek laat.

Ook het etiket sociaal-liberaal geeft maar een beperkte duidelijkheid. Wat betekent dat ten aanzien van de uitbreiding van Schiphol, het asielzoekersbeleid en de intoming van het geweld op straat? Wanneer overheerst het liberale en wanneer het sociale/socialistische in de standpuntbepaling van partij en fractie?

Wellicht dat de grote instemming die de actiegroep zaterdag kreeg, vooral gezien moet worden tegen de achtergrond van de malaise waarin D66 verkeert. De verkiezingsuitslag dit voorjaar was zonder meer negatief, al had het altijd nog erger gekund. Bij de opiniepeilingen staat D66 steeds in de min. De paarse coalitie heeft inmiddels haar glans verloren en blijkt vooral in het voordeel te werken van PvdA en VVD. Geen wonder dat de partij in een identiteitscrisis verkeert.