Formatie (I)

Koningin Beatrix ontvangt aanstaande donderdag, de dag na de kamerverkiezingen, de eerste adviezen uit de politieke top over de meest gewenste route op weg naar een nieuw kabinet.

Het staatshoofd begint op paleis Noordeinde gewoontegetrouw met het consulteren van haar voornaamste adviseurs, de voorzitters van Eerste en de Tweede Kamer, alsmede van de vice-president van de Raad van State.

Voorzitter Korthals Altes van de Senaat bijt om 13.30 uur het spits af. Een uur later volgt voorzitter Bukman van de Tweede Kamer. Daarna is vice-president Tjeenk Willink van de Raad van State ontboden.

Van deze drie is alleen de laatste wat kabinetsformaties betreft gepokt en gemazeld. Hij was in de zomer van 1994 tot tweemaal toe informateur. Mede door zijn toedoen werd er na 111 dagen formeren uiteindelijk het kabinet van PvdA, VVD en D66 geboren, de eerste coalitie sinds 75 jaar zonder christen-democraten.

Formatie (II)

Behalve haar adviseurs heeft koningin Beatrix voor donderdag de fractievoorzitters van de vijf grootste partijen geïnviteerd. De nieuwgekozen fracties komen daartoe donderdag bijen. Premier Kok schuift vermoedelijk als eerste ten paleize aan als (tijdelijk) fractievoorzitter van de PvdA.

De volgorde van consultatie is conform de grootte van de fracties bij de verkiezingen. Afhankelijk van hun grootte doen na Kok achtereenvolgens VVD-leider Bolkestein en CDA-voorman De Hoop Scheffer paleis Noordeinde aan.

De nek-aan-nekstrijd om de vierde plaats maakt morgen uit of D66-lijsttrekker Borst-Eilers al dan niet haar tegenstrever Rosenmöller van GroenLinks voor moet laten gaan.

Op vrijdag 8 mei is de Koningin vanaf half tien uur present voor de adviezen van de vertegenwoordigers van de overige (kleine) fracties in de Tweede Kamer. Ook hun volgorde wordt bepaald door de stembusuitslag.

Aan de hand van de ingewonnen adviezen bepaalt het staatshoofd wie zij vraagt op te treden als (in)formateur op weg naar aan nieuw kabinet. Gezien de voortvarendheid die de Koningin bij voorgaande formaties aan de dag heeft gelegd, ligt het in de rede dat er al vrijdagavond een naam op tafel ligt.

Opkomst

Ten minste 71 procent van de kiesgerechtigden zal morgen zijn stem uitbrengen. Rond 19 procent denkt „waarschijnlijk” te gaan stemmen. Ongeveer 7 procent gaat zeker niet naar de stembus, zo is de prognose van onderzoeksbureau NIPO.

Het onderzoek, in opdracht van het tv-programma 2Vandaag, wijst verder uit dat van de oudere kiezers boven de 55 jaar bijna 90 procent gaat stemmen. Jongeren onder de 35 jaar zijn minder enthousiast. Slechts 63 procent is vast van plan zijn stem uit te brengen. Van de kiezers tussen de 35 en 64 jaar gaat 76 procent stemmen.

De opkomst bij de Tweede-Kamerverkiezingen van 1994 bedroeg 78,1 procent.
PvdB

Stemadvies (I)

Nu de campagnes op hun eind lopen, moeten de politici hun inspanningen om de kiezer nog te overtuigen langzamerhand overgeven aan de passieve spanning van het afwachten. Voor betrokkenen is nu het moment aangebroken om een laatste middel aan te grijpen: het stemadvies.

Een bijzonder stemadvies kwam gisteren plotseling van overzee. De Surinaamse president Wijdenbosch wierp zich in de strijd der Nederlandse titanen. Een stem op paars is een stem tegen een goede verstandhouding tussen Nederland en de voormalige kolonie, zo betoogde de president. Wijdenbosch houdt PvdA, VVD en D66 verantwoordelijk voor de slechte betrekkingen tussen Nederland en Suriname.

Vanuit de Tweede Kamer is woedend gereageerd op de schaamteloze actie van de Surinaamse president. VVD-woordvoerder Weisglas vindt het „stemadvies” vergaand en grof. Hij vindt het al „kinderachtig” dat de Surinamers niet bij de receptie ter ere van Koninginnedag waren. Weisglas bestempelt verder de „vervelende stemmingmakerij” van Wijdenbosch als „inhoudelijk onzin”. Het is namelijk niet zo dat „de drie partijen tegen samenwerking met Suriname zijn”.

Van Nieuwenhoven (PvdA) is eenzelfde mening toegedaan. „Ik kan niet inzien waarom de president van Suriname zich bemoeit met Nederlandse verkiezingen. Dat doe je niet bij een ander land”. D66 reageert tamelijk laconiek. „Ik denk dat het niet van deze tijd is om stemadviezen te geven”, stelt kamerlid Roethof.

Stemadvies (II)

Het bestuur van de Jonge Socialisten (JS) denkt daar anders over. Het doet een appèl op de PvdA-achterban om een voorkeurstem uit te brengen op Pronk. De aan de PvdA gelieerde jeugdorganisatie vreest dat de huidige minister van ontwikkelingssamenwerking na de verkiezingen niet langer geaccepteerd zal worden door de partijtop.

Volgens JS-voorzitter Ramadan komt Pronk met zijn sterk gemotiveerde progressieve maatschappijvisie steeds meer onder vuur te liggen. „Niet alleen publiekelijk door VVD-leider Bolkestein, maar ook intern door bepaalde partijgenoten”. Gisteren nam Pronk in een radiodebat nog afstand van het paarse regeringsbeleid met de constatering dat te veel het materialisme was gepredikt en dat een volgend paars kabinet groener en socialer moet zijn.

Jongerenvoorzitter Ramadan vindt het jammer dat de JS naar het stemadvies moet grijpen. „Het zou vanzelfsprekend moeten zijn dat Pronk een prominente rol in de partij kan vervullen”. Als de bewindsman erin slaagt een aanzienlijk aantal voorkeurstemmen binnen te halen, kan hij na de verkiezingen niet worden genegeerd, meent het JS-bestuur.
PvO

Vorige aflevering