EU buigt zich over
Balkan-syndroom

De NAVO liet gisteren weten geen eigen onderzoek naar het verschijnsel te willen beginnen. Volgens een woordvoerster is het bondgenootschap geen onderzoeksinstelling en ontbeert het de specialisten om een dergelijk onderzoek uit te voeren. Maar de organisatie is wel bereid informatie te verstrekken aan landen die daarom vragen. Volgende week dinsdag bespreken de NAVO-ambassadeurs het probleem tijdens de wekelijkse informele lunch.

De NAVO ontkent dat het verarmde uranium, dat in raketten en granaten wordt gebruikt om pantsers te doorboren, militairen ziek maakt, maar Prodi gaf aan daar niet van te zijn overtuigd. „Als het geringste risico bestaat, dan moeten deze wapens direct worden afgeschaft”, zei hij voor de Italiaanse radio. Een EU-woordvoerder in Brussel zei dat de Unie een informeel onderzoek begint.

De NAVO zou tijdens de luchtacties Allied Force in Joegoslavië in 1999 31.500 stuks munitie met de radioactieve stof hebben gebruikt. Bij de NAVO-bombardementen tussen 1994 en 1995 tijdens de oorlog in Bosnië zou het gaan om 10.000 stuks munitie. Volgens Britse autoriteiten is alleen de Amerikaanse munitie op de Balkan met verarmd uranium bekleed.

Deskundigen menen dat de munitie gevaarlijk kan zijn bij aanslagen op harde doelen zoals pantsers, omdat er dan radioactieve deeltjes kunnen vrijkomen. Bij inslagen op de bodem of in bomen zou er geen gevaar zijn.

Verscheidene milieu- en mensenrechtengroeperingen maken zich grote zorgen over de gevolgen van de bombardementen voor het milieu in Joegoslavië en Bosnië en de gezondheid van de plaatselijke bevolking. De vooraanstaande Joegoslavische ecoloog Dejan Dimov zegt te weten dat het aantal gevallen van kanker in Joegoslavië met eenderde is gestegen sinds de NAVO-aanvallen in het voorjaar van 1999.

Ook in Kosovo hebben de berichten over het verarmd uranium onrust gewekt. Het bestuur van de Verenigde Naties in Kosovo, Unmik, gaat de plaatselijke bevolking informeren over de gevaren van radioactieve straling, meldt de Joegoslavische zender B-92. Het Amerikaanse ministerie van Defensie zegt dat er in Kosovo geen sporen van verarmd uranium zijn gevonden.

Het Amerikaanse ministerie van Defensie blijft er voorlopig bij dat er geen verband kan worden aangetoond tussen het verarmd uranium en leukemiegevallen. Het Pentagon is begonnen de schadelijkheid van met uranium versterkte wapens te onderzoeken na de Golfoorlog van 1991, toen zich bij een groot aantal Amerikaanse veteranen gezondheidsproblemen openbaarden. „We zijn behoorlijk overtuigd van wat we hebben gezegd, en dat is dat we geen direct verband hebben gevonden”, zei Pentagon-woordvoerder Kenneth Bacon.

Bacon wees erop dat de VN vorig jaar een onderzoeksteam naar Kosovo hebben gestuurd dat daar grond- en watermonsters heeft genomen. Deze worden thans door vijf laboratoria onderzocht, zei hij, en het resultaat wordt dit voorjaar verwacht.

Het Franse ministerie van Defensie maakte gisteren bekend dat ook vier Franse militairen die in de Balkan dienden ten tijde van de NAVO-bombardementen op Joegoslavië in 1999, worden behandeld wegens leukemie. Minister van Defensie Alain Richard heeft een onderzoek gelast naar mogelijke blootstelling aan uranium tijdens het conflict.

Italië begon vorige week een onderzoek naar een mogelijk verband tussen het verarmde uranium en dertig ernstige ziektegevallen onder militairen die in Bosnië en Kosovo dienden. Twaalf van de zieken hadden kanker en zeven van hen zijn inmiddels overleden aan leukemie.

Griekenland maakte gisteren bekend dat het zo'n 4000 militairen die in Kosovo en Bosnië hebben gediend gaat onderzoeken op het Balkan-syndroom. Spanje kondigde vorige week een onderzoek onder 32.000 militairen en oud-militairen aan die sinds 1992 op de Balkan hebben gediend. Portugal, Finland, Turkije, Bulgarije en Tsjechië hebben ook onderzoeken onder eigen Joegoslavië-gangers aangekondigd. Een Tsjechische soldaat die in Bosnië heeft gediend, is overleden aan leukemie en een Griekse officier die drie jaar geleden een rondreis door Bosnië maakte heeft leukemie.

Duitse, Finse en Spaanse autoriteiten hebben laten weten dat de eerste tests niet hebben uitgewezen dat de soldaten zijn blootgesteld aan verhoogde radioactieve straling.

Montenegro, de kleinere Joegoslavische deelrepubliek, kondigde aan dat het een gebied zal ontsmetten dat door NAVO-vliegtuigen is bestookt met munitie waarin verarmd uranium was verwerkt. Het Joegoslavische leger maakte bekend dat een twaalftal locaties, overwegend in het zuiden van Servië, is vervuild met verarmd uranium. Volgens de Joegoslavische kolonel Milan Zaric heeft de NAVO meer dan 30.000 stuks munitie met verarmd uranium afgevuurd. Onderzoek heeft geen verslechtering van de volksgezondheid in de bewuste gebieden aan het licht gebracht, aldus Zaric.

Van Hoof
Het Nederlandse ministerie van Defensie onderzoekt momenteel hoeveel Nederlandse militairen die zijn uitgezonden naar het voormalige Joegoslavië lijden aan leukemie. Voor een grootschalig onderzoek onder uitgezonden militairen vindt staatssecretaris Van Hoof van Defensie het nog te vroeg. De bewindsman heeft ook opdracht gegeven om na te gaan wat er bekend is over een mogelijk verband tussen het blootstellen aan verarmd uranium en leukemie.

De Tweede Kamer vindt de maatregelen die de bewindsman neemt onvoldoende. Het D66-kamerlid mevrouw Van 't Riet zei al voor de jaarwisseling dat er een grootschalig onderzoek moest komen. PvdA en VVD vinden dat er ook meer moet gebeuren. Nederland moet in samenwerking met alle NAVO-landen het mogelijke verband tussen het radioactieve materiaal en de gevreesde ziekte onderzoeken. „Defensie zegt dat het alert zal zijn. Ik vind dat het actief moet worden”, aldus het PvdA-kamerlid Zijlstra.

Het VVD-kamerlid Van den Doel vindt dat de NAVO zelf het onderzoek moet uitvoeren. Een onderzoek door de Europese Commissie ziet de VVD niet zitten: „De Commissie zal van landen zoals Amerika en Turkije niet snel gegevens loskrijgen.”