Cranberry's tegen
blaasontsteking
Door W. van Hengel
Terugkerende blaasontsteking vormt voor sommige vrouwen een hardnekkig probleem, meestal veroorzaakt door een darmbacterie. Op een slimme manier kan dit micro-organisme zelfs antibioticakuren overleven. Voor vrouwen met terugkerende blaasontsteking is er echter een natuurlijk alternatief: sap van de veenbes of cranberry.
In vier van de vijf gevallen van blaasontsteking (cystitis) is de verwekker Escherichia coli (E. coli), een darmbacterie. Zolang hij in de darm zit, veroorzaakt de bacterie geen problemen en neemt hij zijn eigen vaste plaats in de darmflora in. Als de E. coli via de plasbuis de blaas binnendringt, kan hij een hinderlijke blaasontsteking veroorzaken.
In de meeste gevallen is een antibioticakuur effectief. Bij zo'n 10 tot 15 procent van de vrouwen keert de blaasontsteking echter geregeld terug, aldus prof. dr. E. V. A. van Kerrebroeck, uroloog in het Academisch Ziekenhuis Maastricht. Iedere keer is dan een antibioticakuur nodig.
Slimme tactiek
In 1998 ontdekten de Amerikaanse microbioloog M. Mulvey en zijn collega's, verbonden aan de Washington University School of Medicine in St.-Louis in de Amerikaanse staat Missouri, hoe een klein aantal E. coli-bacteriën zich op een slimme manier kan handhaven in de urinewegen. De bacteriën zijn in staat zich te nestelen in de diepere slijmvlieslagen van de blaas. Op die manier onttrekken zij zich aan de lichaamsafweer en kunnen zij zelfs antibioticakuren overleven. De microbiologen publiceerden hun bevindingen in het gerenommeerde wetenschapstijdschrift Science.
Al eerder ontdekten Mulvey en zijn collega's met hun elektronenmicroscoop dat de E. coli beschikt over haarfijne uitsteeksels, zogeheten pili, die aan het eind zijn voorzien van een plakkerig eiwit. Nadat zij de blaas zijn binnengedrongen hechten de bacteriën zich daarmee vast aan de buitenste slijmvliescellen. „De cellen reageren daarop met onbaatzuchtige zelfopoffering en sterven af”, aldus Mulvey. „Het is een heel mooie vorm van eerstelijnsverdediging, die erop is gericht de diepergelegen slijmvliescellen te beschermen. Binnen 48 uur na het binnendringen in de blaas is zo het grootste deel van de buitenste laag slijmvliescellen, compleet met bacteriën, via de urine verdwenen. Een deel van de E. coli's wist zich tijdens het onderzoek echter te handhaven. Na penetratie in de diepere slijmvlieslagen verstopten ze zich tussen de slijmvliescellen. Daar waren zij in staat antibioticakuren te overleven.
In dit hele proces spelen de ”pili” een belangrijke rol. Mulvey: „Bacteriën die niet beschikken over deze ragfijne uitsteeksels kunnen waarschijnlijk geen terugkerende infecties veroorzaken, omdat ze worden afgevoerd met de urine.”
De bevindingen van Mulvey en zijn collega's vormen volgens hen een mogelijke verklaring voor geregeld terugkerende blaasontstekingen bij sommige vrouwen. Zij hebben waarschijnlijk een chronische ontsteking, die nooit helemaal verdwijnt, ook niet met antibiotica, en die van tijd tot tijd opspeelt.
Plakkracht verdwenen
Een maand eerder verschenen in de New England Journal of Medicine de resultaten van een ander Amerikaans onderzoek onder leiding van dr. A. Howell. Howell en zijn collega's wisten dat cranberrysap heilzaam kan werken ter voorkoming van en bij de behandeling van blaasontsteking, maar ze wilden ook weten waarom.
Uit hun onderzoek bleek dat bepaalde stoffen in cranberrysap, proanthocyanidines, looizuurachtige verbindingen die behoren tot de groep van de tanninen, voorkomen dat de E. coli-bacteriën zich kunnen hechten aan de slijmvliescellen van de blaaswand. Op grond van hun bevindingen raden Howell en zijn medeonderzoekers aan om dagelijks een glas cranberrysap te drinken om blaasontsteking tegen te gaan.
Uit laboratoriumonderzoek dat vrijwel tegelijkertijd werd uitgevoerd aan de Tulane Universiteit in New Orleans blijkt verder dat de tannines ervoor zorgen dat de uitsteeksels van de E. coli-bacteriën hun plakkend vermogen voorgoed verliezen en dat de ”pili” na verloop van tijd zelfs te gronde gaan.
Finse studie
Finse onderzoekers deden vorig jaar onderzoek bij 150 vrouwen die last hadden van terugkerende blaasontstekingen. Vijftig vrouwen kregen zes maanden lang 50 milliliter cranberrysap, een andere groep kreeg een zuiveldrank met lactobacillen. Een controlegroep van vijftig vrouwen kreeg niets.
De vrouwen die cranberrysap dronken, kregen in de onderzoeksperiode acht keer een blaasontsteking. De vrouwen die de zuiveldrank kregen negentien keer en de vrouwen in de controlegroep achttien keer een blaasontsteking.
Onderzoeksleider dr. T. Kontiokari adviseert vrouwen op grond van zijn bevindingen om dagelijks cranberrysap te drinken. Een hoeveelheid van 50 tot 100 milliliter moet genoeg zijn, aldus Kontiokari, die zijn gegevens vorig najaar presenteerde op een bijeenkomst van de Amerikaanse Vereniging voor Infectieziekten in New Orleans.
Een recente pilotstudie in de VS is gedaan met het veenbessenextract Cran-Max. Dit extract bevat 500 milligram cranberry-extract. De Amerikaanse uroloog dr. R. Wheeler behandelde er 38 vrouwen met chronische blaasontsteking mee. Bij 90 procent van de vrouwen trad een aanmerkelijke verbetering op, zo bleek uit hun antwoorden op een uitvoerige standaardvragenlijst opgesteld door de Amerikaanse vereniging van urologen. Zo meldden alle vrouwen geen brandend, stekend gevoel meer te hebben tijdens het plassen. Zes van de tien hadden geen voortdurende aandrang meer. Wheeler noemt de onderzoeksresultaten „verbazingwekkend.”
Uit de resultaten van een zes maanden durend onderzoek in 1999 in het centraal militair hospitaal in Praag bij 24 vrouwen met terugkerende blaasontstekingen blijkt zelfs dat Cran-Max een stuk effectiever is dan antibiotica bij de preventie van terugkerende blaasontstekingen. Bij de twaalf vrouwen die Cran-Max slikten, kon er in de zes onderzoeksmaanden slechts één keer E. coli in de urine worden gevonden. In de andere groep van twaalf vrouwen kon de bacterie achttien keer worden gekweekt en zeven keer twee andere bacteriën. De eerste groep had geen last van bijwerkingen van het cranberry-extract, terwijl zich in de tweede groep onder andere diverse maagdarmproblemen voordeden (diarree, braken) ten gevolge van de antibiotica.
Onderzoeksleider dr. J. Poduska bereidt op grond van deze positieve resultaten een nieuw vergelijkend onderzoek voor onder honderd vrouwen, dat meer inzicht moet geven in de juiste dosering en de noodzakelijke duur van de behandeling.
Meer onderzoek nodig
Drie Engelse wetenschappers die vorig jaar alle beschikbare literatuur hebben doorgespit en contacten legden met producenten, wijzen op de noodzaak van verder onderzoek. In een overzichtsartikel over cranberry's en urineweginfecties in opdracht van het befaamde Cochrane Institute maken zij de balans op.
Onderzoeken die voldoen aan alle relevante eisen (dubbelblind, placebo-gecontroleerd, enzovoorts) zeggen de Britten nog niet te hebben gevonden. Ook is er geen onderzoek gedaan waarin de werking en het effect van cranberrysap op blaasontsteking zijn vergeleken met andere cranberryproducten (extracten) of met een placebo. Daarnaast is nog onvoldoende bekend omtrent de juiste concentratie van sappen of de dosering van extracten, eventuele bijwerkingen en de noodzakelijke duur van de behandeling. De Canadese onderzoeker dr. G. Reid, microbioloog en immunoloog verbonden aan de Universiteit van West-Ontario in Londen, wijst er bijvoorbeeld op dat een overmatige consumptie van cranberry's op den duur nierstenen kan veroorzaken.
De Maastrichtse uroloog Van Kerrebroeck noemt verder onderzoek gewenst, maar wijst er tegelijkertijd op dat er weinig natuurlijke producten zijn waar al zo veel naar is gekeken. Het onderzoek gepubliceerd in de New England Journal of Medicine toont volgens hem overtuigend aan dat tanninen uit de cranberry blaasontsteking met succes kunnen aanpakken.
Een vrouwenkwaal
Cranberrysap en extracten
Relevante links:
Samenvatting vergelijkende studie van Cochrane Collaboration:
Finse studie met cranberrysap:
Onderzoek naar effect cranberryconcentraat:
Producten, distributeurs en overige informatie over cranberry's:
Springfield, leverancier Cran-Max in Nederland:
Cysticare voedingssupplementen:
Cranberry Informatiepunt:
Artikel in Britisch Medical Journal over innesteling E. coli-bacterie:
www.bmj.com
hiru.mcmaster.ca
www.altmed.com
www.lef.org
Cran-Max:
www.cranmax.com
www.curasense.net
www.nutrivital.nl
www.pgd.nl
