Enquête naar gaswinning in Groningen nuttig en veelomvattend

Na 1887 (het onderzoek naar ”de toestand in fabrieken en werkplaatsen”) deed Nederland bijna een eeuw niet meer aan parlementaire enquêtes. Met uitzondering dan van het onderzoek naar het regeringsbeleid in de jaren 1940-1945. Maar afgezien daarvan duurde het tot 1983 voor de volksvertegenwoordiging haar enquêterecht herontdekte.

Daarna ging het meteen hard. Want na het onderzoek naar de ondergang van het scheepsbouwbedrijf Rijn-Schelde-Verolme (1983) volgden er nog zegge en schrijve tien. Met als laatste de enquête naar het zogeheten Fyra-debacle (2013-2016).

Nu de Kamer deze week besloot tot een nieuwe parlementaire enquête, namelijk naar de gaswinning in Groningen vanaf 1959, rijst de vraag wat überhaupt de zin is van dit type onderzoeken. Waren enquêtes uit het verleden al de geïnvesteerde tijd, moeite en euro’s waard? Wat heeft die stapel lijvige rapporten ons eigenlijk gebracht?

Die vraag is nog niet zo gemakkelijk te beantwoorden, al was het maar omdat karakter en thematiek van de diverse enquêtes nogal verschilden. Een onderzoek naar één specifiek voorval, zoals de Bijlmerramp (enquête afgerond in 1999), is iets heel anders dan een onderzoek naar de uitvoeringsorganen in de sociale verzekering (1993/1993).

Toch, wie door zijn oogharen naar al die enquêtes kijkt, ziet wel degelijk nut en voordeel. Zo werd na de enquête bouwnijverheid de wet- en regelgeving op dit terrein effectief aangepast. En zo leidde, om een ouder voorbeeld te nemen, de enquête van 1886/1887 tot een wet die overmatige en gevaarlijke arbeid door vrouwen en jongeren tegenging.

Jazeker, soms leidden enquêtes tot de val van bewindslieden. Maar zoiets is niet bij voorbaat het doel. De essentie van een parlementaire enquête is de waarheid aan het licht brengen en politici, bestuurders en andere betrokkenen in het openbaar verantwoording laten afleggen over beleidskeuzes.

En als minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat) gelijk heeft met zijn stelling dat het bij de gaswinning in Groningen gaat om „overheidsfalen van on-Nederlandse proporties”, dan is dit dus bij uitstek een thema dat zich leent voor een parlementaire enquête.

Waar die dan precies over moet gaan? Een kleine opsomming: Wanneer is besloten over te gaan tot aardgaswinning? En door welke partijen en instanties? Welke afspraken zijn er precies gemaakt tussen de staat en de grote energiemaatschappijen Shell en ExxonMobil? Wat zijn door de jaren heen de baten van de gaswinning geweest? Welke partijen hebben daarvan geprofiteerd? En vooral ook: hoe kon het gebeuren dat de belangen van de Groningers pas zo laat bij de overheid in beeld kwamen? Kortom, volop werk aan de winkel.

Misschien zegt iemand: is het niet opvallend, en dus ook wat hypocriet, dat de politiek juist in verkiezingstijd eenparig tot het houden van deze enquête besluit? Zo kún je er tegenaan kijken. Maar met evenveel recht kun je zeggen: als deze enquête eenmaal is opgestart, maalt niemand er meer om hóé hij er gekomen is. Dan gaat het er alleen nog om dát hij er is; en wat de uitkomsten zijn.

Enquête naar gaswinning in Groningen nuttig en veelomvattend

Politiek

RD.nl in uw mailbox?