Emma’s monument in Middelburg: prinsheerlijk op Damplein

Ineens was Emma’s monument vorige maand in het nieuws. Het beeld was beplakt met posters. ”Weg met Rutte”, ”Weg met de WHO”, ”Stop de spoedwet” en ”Tegen de dictatuur” luidden de leuzen.

Wat de plakkers bezielde om op het beeld van de koningin-moeder hun weerzin tegen de coronamaatregelen te ventileren, blijft een raadsel. Corona was in haar tijd (1858-1934) nog een onbekende ziekte. Toen was het tuberculose die dood en verderf zaaide onder het volk. De regentes zette zich met hart en ziel in voor de bestrijding ervan. Met haar inzet wist ze de harten van de Nederlanders te veroveren.

Het volk is dan ook in diepe rouw als koningin Emma in 1934 overlijdt aan de gevolgen van een longontsteking. Na haar dood verrijzen er meerdere standbeelden van haar in het land. Zo besluit ook de Middelburgse vereniging Uit het Volk – Voor het Volk dat er een gedenkteken moet komen in de Zeeuwse hoofdstad. De hele provincie zamelt er geld voor in.

Zuunig

Grote vraag is natuurlijk aan welke kunstenaar de eer toekomt. Daarvoor buigt de vereniging zich over de tientallen inzendingen die binnenkwamen bij een Haags gedenkcomité, dat een prijsvraag uitschreef voor een monument in de hofstad.

Een van de leden, een Middelburgse advocaat, geeft de voorkeur aan Pieter Puijpe uit Apeldoorn. Hij is een Zeeuw van oorsprong, en wil daarom wellicht voor een schappelijke prijs aan de slag. Ook dan geldt al: ons Zeeuwen bin zuunig.

Uiteindelijk kiest men toch voor het ontwerp van Henk Etienne, die in Den Haag de zesde prijs had behaald.

Wapens

Het kalkstenen monument krijgt in 1937 een plek aan de rand van het plantsoen op de Dam. De koningin-moeder zit op haar zetel, haar rechterhand rustend op de wapens van Nederland, Oranje en Waldeck-Pyrmont. Die laatste is voorzien van Emma’s devies ”Palma sub pondere crescit”, de palmboom groeit tegen de verdrukking in.

Links en rechts lieten de Zeeuwen de wapens van Middelburg en hun provincie aanbrengen. „Nederland zij groot in alles waarin ook een klein volk groot kan zijn”, staat in de bovenste trede gebeiteld.

Om financiële redenen vervangt een plantenwand aan de voorkant de oorspronkelijk geplande natuurstenen banden. Ook een voorstel om Emma’s figuur in brons uit te voeren haalt het niet.

Kransen

Toch is de gelijkenis van de levensgrote beeltenis met de regentes treffend. Zozeer dat koningin Wilhelmina Etienne na de onthulling vraagt of hij haar moeder persoonlijk had ontmoet. Maar nee, de kunstenaar had haar alleen vanuit de verte in levenden lijve gezien.

Op de plechtige onthulling in aanwezigheid van koningin Wilhelmina komen maar liefst 14.000 mensen af. Zelfs op de radio is te volgen hoe de doeken van het kunstwerk vallen. Daarna leggen tachtig mensen bloemen en kransen aan de voet van het standbeeld.

Het gebeurt allemaal op 6 september 1937 – precies 39 jaar nadat er een einde kwam aan Emma’s regentschap en haar dochter Wilhelmina werd ingehuldigd als koningin. Emma had toen bijna acht jaar gefunctioneerd als het vervangend staatshoofd. De Staten-Generaal wezen haar aan als regentes vlak voordat haar 41 jaar oudere man, koning Willem III, in 1890 overleed. Door zijn slechte geestelijke gesteldheid achtte de regering hem niet langer geschikt voor de troon.

Brons

Het winnende ontwerp van Den Haag, dat een plek kreeg aan het Benoordenhout, lijkt op het Middelburgse monument. Ook daar zit de koningin op een verhoging van traptreden – maar dan in een bronzen afgietsel. Niet omdat de Hagenezen geld genoeg hadden. Het brons kwam er pas in 2001, omdat het natuurstenen beeld toen in slechte staat verkeerde en zelfs begon af te brokkelen.

serie

Oranjemonument

Deel 3 in een serie over gedenktekens voor het Nederlandse koningshuis.

Emma’s monument in Middelburg: prinsheerlijk op Damplein

Koninklijk Huis

RD.nl in uw mailbox?