Gratis geld: wel of niet een goed idee?

Het invoeren van het basisinkomen kun je vergelijken met de AOW, alleen dan niet voor oudere mensen, maar voor iedereen. Het idee is dat je bestaansminimum op die manier gegarandeerd is en dat je je daarover geen zorgen meer hoeft te maken. Hoewel het idee van een basisinkomen al uit de jaren zeventig van de vorige eeuw stamt, wint het argument de laatste jaren steeds meer terrein dat er door robots telkens banen verdwijnen, met als gevolg verlies van inkomsten. Het basisinkomen zou dat probleem oplossen. Daarnaast zouden mensen meer tijd krijgen om leuke dingen te doen met elkaar, en dat zou maatschappelijk veel positieve gevolgen hebben. Als je artikelen en boeken van de voorstanders leest, lijkt de invoering van een basisinkomen een volgende stap in de beschaving.

De voorstanders hebben een te optimistisch mensbeeld. Bij hen leeft de gedachte dat mensen ondanks zekerheid van inkomen niet zullen stoppen met werken. Kortdurende experimenten lijken dit te bevestigen. Maar het invoeren van een basisinkomen is geen kortdurend experiment. Er is nog niets bekend hoe mensen zullen reageren op het feit dat hun bestaansminimum tot in het oneindige gegarandeerd is.

Daarnaast gaan voorstanders ervan uit dat mensen met een basisinkomen meer tijd hebben voor –en die ook besteden aan– hun medemens en er op deze manier een betere maatschappij komt. De praktijk is echter dat het grootste deel van de mensen met vastheid van inkomen meer gaat consumeren. Ik denk zelfs dat een basisinkomen uiteindelijk door die grotere consumptie slecht is voor het milieu.

Ook vind ik het veelzeggend dat in het geval van de AOW –die je als een soort basisinkomen kunt zien– het vraagstuk van de betaalbaarheid al jaren de politieke agenda domineert. De kosten van het basisinkomen zouden ineens geen probleem meer zijn? Uiteraard hebben de voorstanders daarover nagedacht. Alle uitkeringen kunnen bijvoorbeeld worden afgeschaft. Maar als het basisinkomen te hoog wordt, zal het niet te betalen zijn. Vallen de inkomsten tegen, dan roept dat een gevoel van onrechtvaardigheid op.

Ook kan de betaalbaarheid van gratis geld onder druk komen te staan vanwege een grotere immigratie. De aantrekkelijkheid om in Nederland te gaan wonen, neemt toe.

Een andere vraag is of het een goed uitgangspunt is dat mensen zomaar geld krijgen zonder tegenprestatie. De plicht tot prestatie verandert in een recht op inkomen.

Daarnaast vergroot een basisinkomen de solidariteit niet, maar verkleint die juist, net zoals bij verzekeringen. Bij verzekeringen hoor je soms nu al verwijten als mensen zich niet tegen risico’s verzekerd hebben. Eenzelfde effect kan gaan optreden bij een basisinkomen. Als je op de een of andere manier niet kunt meekomen in de maatschappij, zou het dan des te meer je eigen schuld zijn.

De auteur is Master of Financial Planning. Reageren? financieel@refdag.nl

Gratis geld: wel of niet een goed idee?

Economie

RD.nl in uw mailbox?