Zanzibar dicht bij uitroeiing malaria

Op Zanzibar, een toeristisch eiland aan de kust van Tanzania, waren in 2010 nog bijna 75.000 gevallen van malaria. Nu zijn dat er zo’n 5000, minder dan 1 procent van de bevolking. „Het doel was misschien wat te ambitieus”, zegt Mohamed Haji Ali, betrokken bij het onderzoeksprogramma van Zamep. „We hebben wel veel geleerd van voorgaande jaren en gebruiken de kennis om malaria de komende jaren nog gerichter aan te pakken.”

Het eiland Zanzibar is een semi-autonome regio van Tanzania, dat zich in de top tien van landen met de meeste malariadoden bevindt. Ten opzichte van het vasteland boekt Zanzibar grote successen. Het aantal doden nam af van 379 in 2000 tot slechts één geval in 2016. Zanzibar heeft de afgelopen jaren met een relatief klein budget erg effectief gehandeld.

Netten

In 2006 gingen in Zanzibar grootschalige antimalaria-acties van start. „We zijn begonnen met op het hele eiland overal te sprayen tegen de malariamug. De teams zijn letterlijk alle huizen in gegaan en hebben uitgelegd hoe mensen malaria kunnen voorkomen. Daarnaast werden malarianetten overal gratis uitgedeeld en voerden we campagnes via radio en televisie”, zegt Haji Ali.

Na alle massale acties vindt het sprayen nu gericht plaats op plaatsen waar meer dan 1,5 procent van de bevolking malaria heeft. Om elke 5 kilometer is er een distributiepunt waar mensen gratis malarianetten kunnen ophalen.

Emmanuel (24), inwoner van het kleine dorpje Jambiani, bevestigt het positieve effect van deze distributiepunten. „De malarianetten kon je voorheen gratis ophalen in het ziekenhuis. Maar voor sommige mensen is het lastig om daar helemaal naartoe te gaan of ze zagen het belang ervan niet in.” De malarianetten zijn geïmpregneerd, waardoor muggen doodgaan zodra ze ermee in aanraking komen. Het insectendodende middel is ongeveer zes maanden tot een jaar werkzaam. Daarna moeten de netten eigenlijk vervangen worden.

Ook Elizabeth (46), eigenaar van een kleine bed and breakfast in deze toeristische plek, vertelt hoe makkelijk het nu is om zich te beschermen tegen malaria. „Slechts een paar minuten lopen hier vandaan kan ik malarianetten afhalen. Ik heb ook het idee dat mensen steeds beter begrijpen wat je kunt doen om malaria te voorkomen. Mensen melden zich nu sneller bij de dokter.” Dit kan een verklaring zijn van de lichte stijging van het aantal malariagevallen in 2016 op Zanzibar.

Kinderen onder de 5 jaar en zwangere vrouwen worden nog altijd actief benaderd, omdat zij meer risico lopen wanneer zij besmet raken met malaria. Inmiddels heeft bijna 100 procent van de bevolking op het eiland Zanzibar toegang tot de malarianetten en de spray, tegenover slechts een kleine 20 procent van de mensen op het vasteland.

Wegwassen

Hoewel het van bepaalde natuurlijke middelen bekend is dat ze effectief zijn in de behandeling van malaria, bestaan er ook veel misvattingen over bij de lokale bevolking. Wanneer Dario (37) malaria heeft, wast hij zich met het extract van de bladeren van een bepaalde boom. „Het proeft heel bitter, dus we vinden het niet lekker om dit medicijn in te nemen. Je moet het koken in water en jezelf daarmee wassen. De klachten gaan dan weg.” Dario heeft wel een malarianet, maar dat ligt verfrommeld in een hoekje. „Soms slaap ik eronder, maar meestal niet. Dan vergeet ik het om hem op te hangen”, zegt hij. Hij is niet de enige die geen gebruikmaakt van deze voorziening. Veel mensen slapen in de openlucht en zijn zo erg kwetsbaar voor de malariamug.

Haji Ali erkent dat de informatiecampagne die Zamep gevoerd heeft, nog niet overal tot verbetering heeft geleid. „Mensen hebben de kennis over malaria, begrijpen hoe ze geïnfecteerd raken, maar passen hun gedrag nog niet altijd aan. Dat heeft tijd nodig.” Naast het nemen van preventieve maatregelen, wordt er onderzoek gedaan, zegt Haji Ali. „Over het hele eiland worden ’s nachts muggen gevangen in kooien. Vervolgens wordt gecheckt of ze geïnfecteerd zijn met malaria. Met deze gegevens kunnen we gerichter sprayen of zelfs de larven doodmaken.” In samenwerking met de Aberystwyth University in Wales is er een proef begonnen met drones, om zo de broedgebieden van de malariamug te markeren. Haji Ali: „Het is een proef. Als blijkt dat dit effectief werkt, gaan we dat ook toepassen in andere gebieden.”

Successen

„Het belangrijkste is nu dat we ons richten op totale verdwijning in 2023”, gaat hij verder. „Daarom hebben we een sterk surveillancesysteem ontwikkeld. Zodra er een melding van malaria is, gaan we direct de relevante informatie verzamelen, zodat we goed kunnen bepalen welke interventie nodig is.”

Zamep maakt gebruik van een app voor smartphones, waarin regiohoofden snel meldingen kunnen doen. „Voorheen gebeurde dat op papier, waardoor we pas een paar dagen later in actie konden komen. Nu gaan we direct het betreffende gebied in, op zoek naar de geïnfecteerde muggen om die zo snel mogelijk te doden.”

In haar aanpak kijkt Zamep vaak naar Sri Lanka, het eiland dat net ten zuiden van India ligt en in 2016 malariavrij werd verklaard. Volgens de VN-Wereldgezondheidsorganisatie was de antimalariacampagne daar zo succesvol omdat die niet alleen de malariamug aanpakte, maar ook de malariaparasiet en de reservoirs waarin deze zich bevindt. Mobiele malariaklinieken in gebieden met veel besmettingen zorgden voor snelle bestrijding. Een combinatie van informatievoorziening en goed toezicht leidde uiteindelijk tot het succes van volledige uitroeiing.

Zanzibar heeft nog te maken met een ander obstakel: 50 procent van de malariagevallen is namelijk geïmporteerd, voornamelijk vanaf het vasteland van Tanzania. „We zijn nu bezig met het opzetten van een screening op het vliegveld en in de haven. Er komt een balie waar iedereen die zich ziek voelt, zich moet melden. Uiteindelijk willen we graag een apparaat dat de lichaamstemperatuur controleert, zodat we hopelijk de malariagevallen ertussenuit kunnen halen.”

Haji Ali is optimistisch. Ook al vallen de resultaten van het afgelopen jaar een beetje tegen, sinds 2006 heeft Zamep enorme successen geboekt. De organisatie is vastbesloten die stijgende lijn door te zetten. „We hebben daar wel de volledige betrokkenheid van heel Zanzibar voor nodig. Van de bevolking én van de overheid, die naar onze mening beide nog meer moeten inzien hoe dicht we bij uitroeiing zijn.”

Wereld Malaria Dag

Het was woensdag Wereld Malaria Dag. Deze dag is door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in het leven geroepen om aandacht te vragen voor malaria en de bestrijding ervan. Malaria wordt veroorzaakt door een parasiet die verspreid wordt door steken van de malariamug. De ziekte uit zich in heftige koortsachtige klachten. Malaria is goed te behandelen, mits die op tijd geconstateerd wordt én de juiste medische behandeling aanwezig is. In 2016 zijn er wereldwijd 216 miljoen malariagevallen gerapporteerd.

Sinds 2000 is het aantal doden als gevolg van malaria wereldwijd bijna gehalveerd, maar jaarlijks overlijden er nog steeds ongeveer 445.000 mensen aan malaria. De landen met de meeste gevallen én doden bevinden zich vooral in Afrika beneden de Sahara. Nigeria is de absolute uitschieter, met 30 procent van alle malariadoden.

Zanzibar dicht bij uitroeiing malaria

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?