Robert Mugabe (1924-2019): van strijder voor tot bestrijder van vrijheid

Toen de Zuid-Afrikaanse journaliste Heidi Holland Robert Mugabe in 2007 in een zeldzaam interview vroeg hoe hij herinnerd wilde worden, antwoordde hij: „Gewoon als zoon van een boerenfamilie die samen met anderen voelde dat hij de verantwoordelijkheid had om te vechten voor zijn land.” Hij zei verder dankbaar te zijn voor de „aan hem geschonken eer om een land te leiden” en „uiterst dankbaar voor de eer die mensen hem gaven om hen te leiden tot de overwinning over het Britse imperialisme.”

Hij verwijst ermee naar de onafhankelijkheidsstrijd tegen de voormalige kolonisator van Zimbabwe, Groot-Brittannië, waarin hij één van de leidende figuren was. Robert Gabriel Mugabe is geboren in 1924 in het toenmalige Zuid-Rhodesië, waar hij scholing krijgt op een missionarissenschool. Hij ontpopt zich er als een ijverige leerling, die in 1949 de eerste van zijn zeven academische titels zou behalen in Zuid-Afrika. Mugabe staat in die jaren eerder te boek als iemand die graag in de boeken zit, dan als een activist.

Een verblijf in de jaren vijftig in Ghana, dat in 1957 de onafhankelijkheid verwerft, brengt Mugabe echter op een ander spoor. De nieuw verworven vrijheid van het West-Afrikaanse land inspireert hem enorm. Hij ontmoet er zijn eerste vrouw, Sally Hayfron, met wie hij in 1960 terugkeert naar zijn geboortegrond. Al snel wordt hij daar politiek actief en verzet zich tegen het blanke bewind van Ian Smith. Het levert hem tien jaar gevangenschap op, waarna hij in 1974 in ballingschap naar Mozambique vertrekt. Van daaruit voert hij een guerillastrijd tegen Smith.

De strijd bereikt uiteindelijk resultaat: na moeizame onderhandelingen in het Britse Lancester House werd Zimbabwe in 1980 onafhankelijk. Mugabe werd premier en vanaf 1987 president. Dat zou hij tot een militaire coup in 2017 blijven.

Mugabe kan aanvankelijk op sympathie van het westen rekenen. Hij stelt zich verzoenend op: Smith mag in Zimbabwe blijven wonen en zal niets in de weg worden gelegd. In zijn eerste rede roept hij blank en zwart op het „grimmige verleden” te vergeten en nieuwe wegen in te slaan. Hij accepteert bovendien een meerpartijenstelsel en een onafhankelijke rechtsspraak.

Toch blijkt al snel dat Mugabe ook uit een heel ander vaatje tapt: politiek verzet in de regio Matabeleland slaat hij met Noord-Koreaanse steun keihard neer. Naar schatting 20.000 burgers komen erbij om het leven. Dergelijke repressie tegen dissidente geluiden zou een rode draad vormen in zijn decennialange bewind. Maar ook blanke boeren weten ervan mee te praten.

Mugabe is er altijd vast van overtuigd geweest dat hij door God zelf aan Zimbabwe was gegeven. „Alleen God, die me heeft aangesteld, kan me afzetten”, liet hij in 2008 weten. Ofwel: het zal niet gebeuren. In 2017 zorgde een oude strijdmakker daar echter voor.

Robert Mugabe (1924-2019): van strijder voor tot bestrijder van vrijheid

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?