Over Zwarte Piet en linkse rakkers

Het kan natuurlijk toeval zijn. Dat juist nu de Zwarte Pietendiscussie wat is geluwd en zich miskend voelende landgenoten uit Suriname of de Antillen even uit beeld zijn, de volgende bevolkingsgroep klaarstaat om ergens zijn beklag over te doen. Donderdag roerden zich nakomelingen van vrouwen die als meisje met NSB’ers omgingen. Die werden direct na de oorlog bij wijze van vergelding kaalgeschoren en daarvoor moet schuld worden beleden.

Wat is er in Nederland aan de hand? Wie het nieuwste boek van de Amerikaanse politicoloog Francis Fukuyama heeft gelezen, weet het: de wereld lijdt aan een koorts van miskende identiteit.

De boodschap in Fukuyama’s boek ”Identity” is een ernstige: democratische samenlevingen zijn in gevaar omdat ze uiteen worden gereten door de ene na de andere minderheid die zich achtergesteld voelt. Fukuyama baseert zich vooral op wat er in Amerika gebeurt en daar ziet hij links en rechts een welles-nietesgevecht voeren, niet zozeer over sociaaleconomische thema’s als wel over zich miskend voelende bevolkingsgroepen.

De twintigste eeuw werd gedomineerd door economische kwesties. Maar vandaag gaat het over identiteit, over het behartigen van de belangen van etnische minderheden, van immigranten, lhbt-groepen, vrouwen in de MeToo-beweging. Die zijn er allemaal van overtuigd dat hun waardigheid is aangetast doordat ze niet de in hun eigenheid worden erkend.

Ook daar is sprake van een verschuiving. Minderheidsgroepen vochten vroeger ook, maar toen was het voor aansluiting bij de burgersamenleving als geheel. Nu is sprake van een omgekeerde beweging. Minderheden eisen van die samenleving erkenning van hun unieke eigenheid, hun bijzondere verleden, hun cultuur en ervaringen. In hun beleving van hun identiteit gaan ze als het ware terug tot een onaantastbare harde kern, vanbinnen gekoesterd, en van de weeromstuit gedrágen ze zich als harde kern naarbuiten toe: van die unieke kern blijven jullie af.

Fukuyama ziet ook wel dat het fenomeen globalisering samenlevingen diverser heeft gemaakt – de een profiteerde ervan, de ander juist niet.

Maar juist in die moeilijke periode ziet hij linkse politici kiezen voor een nieuwe koers: niet de behartiging van belangen van arbeiders, maar van groepen die zichzelf politiek, cultureel gemarginaliseerd voelden. En zo kan het gebeuren dat links zich druk maakt over het lot van MeToo-dames in Hollywood, die qua inkomen tot de top horen.

Het ergste vindt Fukuyama dat die van oorsprong linkse identiteitpolitiek door rechts is overgenomen, zij het in spiegelbeeld. Hoe komen we deze ontwrichtende polarisatie te boven? Promoot groepsoverstijgende identiteiten, is Fukuyama’s antwoord. Hij bedoelt daarmee gezamenlijke waarden van gelijkheid en burgerschap die als een nationale belijdenis (”creedal national identity”) door iedereen wordt gedeeld en geleefd.

Dat kan nog een moeizame weg worden, lijkt mij. Intussen hebben vast alweer tal van nieuwe identitair minderbedeelden zich aangediend.

Over Zwarte Piet en linkse rakkers

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?