Liveblog: Britten stemmen voor brexit; beurzen sluiten dieprood

23.30 uur: De redactie sluit dit liveblog.

21.23 uur: „Het was toch al geen echt liefdevolle relatie”

De Europese Unie zal zich volgens Jean-Claude Juncker redelijk opstellen tijdens de komende onderhandelingen over het uiteen gaan van de partijen. „Het is geen scheiding in der minne, maar het was toch al geen echt liefdevolle relatie.”

21.20 uur: Juncker wil niet wachten op vertrek Cameron

Voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie heeft geen zin te wachten op het vertrek van David Cameron in oktober om de onderhandelingen over het vertrek van Groot-Brittannië uit de unie te kunnen beginnen. De Britse premier zei dat hij in oktober aftreedt, waarna zijn Conservatieve Partij een opvolger benoemt. „De Britten hebben besloten de Europese Unie te willen verlaten, dan heeft het geen enkele zin tot oktober te wachten om erover te gaan praten”, zei Juncker in een interview met de Duitse televisiezender ARD. „Ik zou graag meteen beginnen”, aldus de EC-voorzitter.

21.17 uur: „Britten moeten consequenties dragen”

De Britten zullen de volle consequenties moeten dragen van hun keuze om de EU te verlaten. Dat zei de Belg Herman van Rompuy, voormalig Europees president, op de Belgische televisie. Volgens hem betekent dat concreet dat de overgebleven 27-lidstaten vooral dat zullen doen wat voor die 27 voordelig is. „Dat is geen kwestie van wraak, maar wij zijn wij en zij zijn zij”, aldus Van Rompuy.

20.50 uur: OESO: Britten helpen waar we kunnen

De Britten weten zich bij de uitvoering van een brexit in ieder geval gesteund door de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). Topman Angel Gurría gaf in een reactie aan geen moeite te sparen bij de ondersteuning van de Britse regering om de overgang zo voorspoedig mogelijk te laten verlopen. Ook zal de organisatie de economische en sociale agenda van het land bevorderen.

20.14 uur: Brits vertrek domineert top regeringsleiders

De Europese top van volgende week staat voor het leeuwendeel in teken van de consequenties van de „negatieve uitkomst van het Britse referendum”. Dat schrijft EU-president Donald Tusk in zijn uitnodigingsbrief aan de Europese regeringsleiders en staatshoofden. Tusk maakt dinsdagavond in Brussel voldoende tijd vrij voor een debat met de Britse premier David Cameron. De 27 anderen gaan de volgende dag praten over hoe het verder moet met de EU na de brexit.

20.10 uur: „Niet blij met dominantere positie Duitsland”

Dat de Britten hebben besloten uit de Europese Unie te stappen, betekent concreet dat Duitsland meer macht krijgt. Dat is slecht nieuws voor kleine EU-landen. Dat concludeert Harrie Verbon, hoogleraar Openbare Financiën aan de universiteit van Tilburg vrijdag in een reactie op de aanstaande brexit. De zetelverdeling in het Europees Parlement is gerelateerd aan het inwonertal van een lidstaat. Volgens Verbon zijn daardoor, anders dan in bijvoorbeeld de Verenigde Staten, de belangen van kleine lidstaten onvoldoende gewaarborgd.

18.30 uur: Samenvatting van de reacties uit Den Haag

18.22 uur: Onzekerheid troef voor Nederlandse bedrijven

Het Nederlandse bedrijfsleven zet zich schrap voor een rit in een achtbaan. De keuze van het Britse volk om te breken met Brussel leidt een periode van onzekerheid in, die volgens experts haar weerslag zal hebben op de economie. Op de financiële markten is dan ook met verbijstering geregeerd, al liepen de zware koersverliezen op de Amsterdamse beurs in de loop van vrijdag wel wat terug.

18.15 uur: Europese beurzen sluiten dieprood

AMSTERDAM . De aandelenbeurzen in Europa zijn vrijdag met stevige verliezen de handel uitgegaan. De wil van de Britten om de Europese Unie te verlaten, zorgde voor een zware handelsdag. Vooral bankaandelen gingen in de uitverkoop. De AEX-index in Amsterdam sloot uiteindelijk 5,7 procent lager op 424,20 punten. In de loop van de sessie wist de hoofdindex op het Damrak nog wel iets van de eerdere minnen tot wel 9 procent goed te maken. Desondanks gaat de handelsdag de boeken in als een van de 25 slechtste beursdagen ooit. Slechtste dag ooit is nog steeds 19 oktober 1987, toen de AEX 12 procent kwijtspeelde.

18.11 uur: „Direct al financiële problemen door brexit”

Doordat het Britse pond plots fors in waarde is gekelderd, merken veel Britten direct al negatieve gevolgen van de brexit. Op internet meldden diverse Britse vakantiegangers dat ze opeens geen geld meer kunnen pinnen. Reisorganisatie Thomas Cook is volgens Britse media tijdelijk gestopt met het verkopen van valuta via zijn website. Ook de webwinkel van de Britse kledingretailer ASOS kende vrijdag problemen. Er konden op een gegeven moment geen bestellingen meer worden geplaatst. Volgens ASOS komt dit door een technische storing, maar op Twitter werd direct druk gespeculeerd door mensen die denken dat het euvel is ontstaan door alle drukte rond de brexit.

17.15 uur: SP wil referendum over „EU light”

De SP wil dat in Nederland een referendum wordt gehouden over een ‘Europese Unie light’. In de EU nieuwe stijl zou de SP bijvoorbeeld graag zien dat de Europese Commissie wordt afgeschaft. Die boodschap gaat de SP meegeven aan het kabinet, dat met de andere Europese vertegenwoordigers gaat overleggen hoe het verder moet na de uitkomst van het Britse referendum over het lidmaatschap van de EU. Kamerlid Harry van Bommel liet dat vrijdag weten.

17.02 uur: „Banken keren Londen de rug toe”

Geruchten over banken die Londen willen verlaten zwellen aan, nu de Britten ervoor kiezen uit de Europese Unie te stappen. Onder meer BNP Paribas, Morgan Stanley en JPMorgan zouden een vertrek uit zakenwijk de City overwegen. De van huis uit Amerikaanse bank Morgan Stanley zou circa 2000 medewerkers willen overplaatsten naar Frankfurt en Dublin, hetgeen door de bank zelf overigens werd ontkend. Citigroup en investeerder BlackRock gaan mogelijk snijden in het Londense personeelsbestand, terwijl JPMorgan eerder al aangaf een verhuizing uit de Britse hoofdstad te overwegen bij een brexit. Amsterdam, Dublin, Parijs en Frankfurt worden genoemd als mogelijke alternatieven voor Londen.

16.20 uur: Obama: relatie met Groot-Brittannië blijft

Het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie blijven onmisbare partners van de Verenigde Staten, ook als ze beginnen met onderhandelingen over een Brits vertrek uit de EU. Dat zei de Amerikaanse president Barack Obama. „De mensen in het Verenigd Koninkrijk hebben gesproken en we respecteren hun beslissing”, aldus Obama. Obama verklaarde dat het Britse lidmaatschap van de NAVO voor de Verenigde Staten een belangrijke hoeksteen blijft van buitenlands, veiligheids- en economisch beleid. Hetzelfde geldt voor de betrekkingen met de Europese Unie, die zoveel gedaan heeft om stabiliteit te waarborgen en economische groei en democratische waarden op het continent te verspreiden, aldus de president.

15.35 uur: Fed volgt ontwikkelingen op beurzen

De Federal Reserve volgt de ontwikkelingen op de internationale financiële markten nauwlettend na de uitslag van het referendum over het Britse lidmaatschap van de Europese Unie. Dat liet de koepel van Amerikaanse centrale banken weten in een reactie op de brexit. De Fed staat klaar om liquiditeit te verstrekken via andere centrale banken als dat nodig is om eventuele schadelijke gevolgen door de verliezen op de beurzen voor de Amerikaanse economie te ondervangen. Ook andere centrale banken hebben al laten weten dat zij klaarstaan om in te grijpen als dat nodig is.

15.20 uur: Johnson, geestige kwajongen

De Conservatieve parlementariër Boris Johnson vergaarde als burgemeester van Londen grote populariteit onder de bevolking, misschien juist omdat hij vasthield aan zijn ongepolijste imago. De Britten denken te weten wat zijn grootste ambitie is: hoofdbewoner worden van Downing Street 10. Na het aangekondigde vertrek van David Cameron vrijdag, lijkt die deur voor Johnson binnen bereik, denken veel Britten.

15.14 uur: „EU moet beter voor burgers”

De inwoners van de EU moeten meer merken dat de Europese samenwerking tussen de landen goed voor hen is. Volgens vicepremier Asscher levert de samenwerking niet altijd wat burgers mogen verwachten. De toespraken zijn volgens hem soms groter dan de werkelijkheid. Als voorbeeld noemde Asscher arbeidsmigratie.

14.40 uur: Brits EU-personeel mag blijven

Britten die bij de instellingen van de Europese Unie werken hoeven niet te vrezen voor ontslag. Voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker heeft in een brief aan het personeel geschreven dat niemand gedwongen de laan uit wordt gestuurd.

14.36 uur: Dekkingsgraden pensioenen kelderen na brexit

De actuele dekkingsgraden van de Nederlandse pensioenfondsen zijn vrijdag met 3 procent onderuit gegaan na de uitslag van het brexitreferendum. De pensioenfondsen zijn in een paar uur tijd zo’n 30 miljard euro armer geworden. Dat blijkt uit de bijgewerkte Pensioenthermometer van adviesbureau Aon Hewitt.

14.28 uur: Actie voor nieuw referendum over brexit

Het Britse parlement moet waarschijnlijk binnen afzienbare tijd een debat houden over een herhaling van het referendum over lidmaatschap van de Europese Unie. Een campagne op internet van voorstanders van lidmaatschap heeft vrijdagmiddag al veel meer dan de benodigde 100.000 handtekeningen bij elkaar gebracht om het voorstel in het parlement als agendapunt ‘neer te zetten’.

14.00 uur: Franse president wil nieuw begin voor Europa

Europa moet een nieuwe start maken en Frankrijk zal vooroplopen bij het nieuwe Europese project. Dat heeft de Franse president François Hollande vrijdag in een toespraak gezegd. Hij reageerde op de uitslag van het Britse referendum over EU-lidmaatschap.

13.50 uur: Rutte in Brussel: EU niet versnellen

Niet verdiepen en niet versnellen. Dat moet volgens premier Mark Rutte de les zijn van de uitkomst van het Britse referendum, waarin de Britten ervoor hebben gekozen uit de EU te stappen. Dit zei Rutte na afloop van een „goed” overleg met EU-president Donald Tusk en de voorzitters van de Europese Commissie Jean Claude Juncker en het Europees parlement Martin Schulz in Brussel vrijdag. „We moeten nu laten zien waar de EU iets kan toevoegen aan de levens van gewone mensen. Enorm grote processen met aan het einde van de rit een klein boertje, hebben geen relevantie voor de mensen.”

13.40 uur: Turkse premier: EU moet visie heroverwegen

De Europese Unie moet goede nota nemen van de Britse stem om uit de EU te stappen en zijn politieke visie heroverwegen. Dit zei de Turkse premier Binali Yildirim vrijdag. „De EU moet moet haar toekomstvisie herzien na deze ontwikkeling”, benadrukte Yildirim voor de televisie. Hij uitte ook kritiek op de Britse premier David Cameron, omdat die zijn campagne om het Verenigd Koninkrijk in de Europese Unie te houden, baseerde op de gedachte dat een mogelijk Turks lidmaatschap van het blok nog ver weg ligt.

13.30 uur: Oproep tot onafhankelijkheid Londen

Voorstanders van lidmaatschap van de Europese Unie hebben vrijdag een petitie op internet gelanceerd waarin de burgemeester van Londen Sadiq Khan wordt opgeroepen de stad onafhankelijk te verklaren en bij de EU te houden. Londen is een internationale stad en wil het hart van Europa blijven, aldus de opstellers van de petitie. De actie verzamelde in korte tijd al 10.000 ondertekenaars. Sadiq Khan zou president van Londen moeten worden en de stadstaat zou ook tot de Schengen- en de eurozone moeten toetreden.

12.50 uur: Indien nodig nieuw Schots referendum

Schotland gaat indien nodig opnieuw stemmen over onafhankelijkheid. Het kabinet treft voorbereidingen om een dergelijke volksraadpleging te kunnen houden als het Schotse parlement dat wil. Dat maakte de Schotse premier en leider van de Schotse Nationale Partij, Nicola Sturgeon, vrijdag bekend. Schotland heeft volgens haar duidelijk laten zien dat het bij de EU wil blijven. De komende tijd zullen daar met meerdere partijen gesprekken over gevoerd worden. Mocht het Verenigd Koninkrijk een artikel 50 procedure opstarten voor uittreding uit de EU zal een nieuw referendum gehouden moeten worden, aldus Sturgeon. Ze wacht daarmee af wat Londen de komende tijd gaat doen.

12.34 uur: Johnson: geen haast met uittredingsoverleg

De onderhandelingen over de uittreding van Groot-Brittannië hebben geen haast. Dat heeft het boegbeeld van de voorstanders van een Brits vertrek uit de Europese Unie, Boris Johnson, vrijdag gezegd in zijn overwinningsrede. Johnson, die zijn grote rivaal en partijgenoot David Cameron enkele uren eerder zijn aftreden als premier hoorde aankondigen, repte niet over het vacante leiderschap van de Conservatieve Partij. Het is een publiek geheim in Westminster dat hij zich warm loopt om Cameron op te volgen.

12.15 uur: EU wil snelle uittredingsbrief Cameron

De Europese Unie verwacht dat de Britse premier David Cameron „zo snel mogelijk” artikel 50 van het Verdrag van Lissabon activeert waardoor de onderhandelingen over de voorwaarden van het Britse vertrek uit de EU kunnen beginnen. Dat stellen voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker, EU-president Donald Tusk, Martin Schulz, voorzitter van het Europees Parlement en tijdelijk EU-voorzitter premier Mark Rutte vrijdag na beraad over het Britse brexitbesluit. Cameron zei eerder op de dag dat hij dat een taak vindt voor zijn opvolger, die pas na de zomer aantreedt.

12.10 uur: Grootste beursverliezen in jaren

De aandelenbeurzen in Europa leden vrijdag de zwaarste koersverliezen in jaren, na de uitslag van het referendum over het Britse lidmaatschap van de Europese Unie. De Britse bevolking heeft zich uitgesproken voor een vertrek uit de EU, terwijl de meeste beleggers in de vooronderstelling waren dat het niet tot een brexit zou komen.

12.10 uur: „Brexit zorgt voor meer faillissementen hier”

Door het aanstaande vertrek van Groot-Brittannië uit de Europese Unie gaan er komende tijd in Nederland waarschijnlijk iets meer bedrijven over de kop. Kredietverzekeraar Atradius verwacht dat de brexit zal leiden tot een lichte stijging van het aantal faillissementen.

12.08 uur: Nederlanders moeten in debat

De uitslag van het Britse referendum dwingt Nederland ertoe de koe bij de horens te vatten en ook het debat aan te gaan over wat wij belangrijk vinden in Europa, meent dr. Mathieu Segers .

12.04 uur: Spannend

Het nieuwe hoofdstuk van het EU-boek is minstens even spannend als het eerste, betoogt RD-buitenlandredacteur Evert van Vlastuin. Lees hier hoe hij dat ziet.

11.25 uur: Trump roemt tegenstem Britten

De Britten hebben met hun stem voor uittreding uit de Europese Unie „de zeggenschap over hun land heroverd”. „Het is iets geweldigs”, zegt de gedoodverfde Republikeinse presidentskandidaat Donald Trump. „Mensen zijn boos, over de hele wereld, ze zijn boos”, aldus de Amerikaanse vastgoedmiljardair. „Ze zijn boos over grenzen, ze zijn boos over mensen die hun land binnenkomen en de zaak overnemen. Niemand weet ook maar wie ze zijn. Ze zijn boos over vele, vele zaken.” De volkswoede beperkt zich volgens Trump niet tot de Verenigde Staten en Groot-Brittannië. „Er zijn nog veel meer plaatsen. Dit zal niet de laatste zijn.”

11.10 uur: Brexit wordt slepend afscheid

In een dag kiezen voor een brexit kan, maar een brexit in een dag regelen is niet mogelijk. Het kan een proces van jaren worden. Lees hier meer.

10.55 uur: „Nexit leeft steeds meer op social media”

Op sociale media wordt steeds meer gesproken over een referendum in Nederland over uittreding uit de Europese Unie. De term ‘nexit’ wordt nadat de Britten voor een brexit stemden steeds vaker gebruikt. Dat blijkt uit een analyse van socialmediamonitor Buzzcapture. Op de dag van het Britse referendum werd op onder meer Twitter en Facebook ongeveer 1500 keer gesproken over een nexit. Dat was vrijdagochtend om 10.30 uur al 5000 keer.

10.48 uur: Koenders: Europa moet handen ineen slaan

„Deze dag zal de geschiedenisboeken ingaan. We gaan nu samen in Europa een nieuwe bladzijde omslaan. We moeten aan de slag met de zorgen die in en over Europa heersen. Dat is de lijn van het Nederlandse voorzitterschap en daarmee worden resultaten geboekt.” Zo reageert minister Bert Koenders (Buitenlandse Zaken) op het Britse referendum over vertrek uit de EU.

10.35 uur: Speciale zitting EU-parlement over brexit

Het Europees parlement houdt dinsdag in Brussel een speciale zitting over het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU. Dat is voordat de EU-leiders bijeenkomen. Parlementsvoorzitter Martin Schulz herinnerde er in een verklaring dinsdagmorgen in Brussel aan dat het parlement volgens het EU-verdrag volledig betrokken is bij ‘de scheiding’.

10.27 uur: „Boris Johnson gedoodverfde opvolger Cameron”

De Londense oud-burgemeester en het gezicht van de voorstanders van het Britse vertrek uit de EU, Boris Johnson, is bij de bookmakers favoriet om premier David Cameron op te volgen. Cameron kondigde zijn vrijdag zijn vertrek aan na het voor hem slecht verlopen referendum over het Britse EU-lidmaatschap. Volgens wedkantoor Ladbrokes levert een wedje op Johnson niets op, hij staat 1/1 genoteerd. Minister van Binnenlandse Zaken Theresa May staat op 3/1 en minister van Justitie Michael Gove staat op 5/1. Cameron stopt in oktober.

10,20 uur: Dijsselbloem: Europa stabiel houden

Het belangrijkste is om nu economische en politieke stabiliteit te behouden in Europa. „Dat is wat ons economisch herstel verder zal schragen”, benadrukte minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) vrijdagmorgen in een eerste reactie op de brexit. Dijsselbloem sprak over een „nieuwe werkelijkheid die we moeten accepteren, wat we daar verder ook van vinden.”

10.15 uur: Economen waarschuwen

Europa en Groot-Brittannië wacht een periode van heftige economische en politieke turbulentie. Het Britse vertrek uit de Europese Unie zal ook de economische groei en werkgelegenheid in Nederland negatief beïnvloeden, waarschuwen economen. Lees hier meer.

10.05 uur: Crisisoverleg met bedrijven wegens brexit

Minister Lilianne Ploumen (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) wil op korte termijn overleg met het Nederlandse bedrijfsleven over de gevolgen van de brexit. Ploumen had hierover vrijdagochtend al contact met de voorzitter van de werkgeversorganisatie VNO-NCW, Hans de Boer, aldus een woordvoerder van Ploumen.

9.55 uur: Brexit treft gewone Britten in portemonnee

De Britten gaan de uitslag van het referendum over het EU-lidmaatschap in hun portemonnee voelen. Op vele vlakken zal het leven duurder worden voor de gewone man. Niet alleen gaan de prijzen omhoog, inkomens, uitkeringen en pensioenen zullen dalen, is de verwachting van veel economen. Lees hier meer.

9.45 uur: Evert van Vlastuin blikt terug

RD-journalist blikt in een video terug op de uitslag van het referendum en kijkt vooruit.

9.18 uur: Cameron treedt af

De Britse premier David Cameron reageert op de uitslag van het referendum. Hij feliciteert de winnaars van het referendum. Cameron kondigt aan in oktober af te treden als premier. Hij voerde hartstochtelijk campagne voor een langer verblijf van Groot-Brittannië in de EU, maar dat was tevergeefs.

9.12 uur: Tusk: niet hysterisch reageren

EU-president Donald Tusk noemt het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU „ernstig en politiek dramatisch”, maar riep vrijdagochtend in Brussel op niet hysterisch te reageren. „We zijn voorbereid op deze uitkomst.” Hij sprak van een „historisch moment met veel consequenties”. „Maar ik verzeker u dat er geen juridisch vacuüm ontstaat.” Het EU-recht blijft van kracht in het Verenigd Koninkrijk tot de Britten de unie hebben verlaten, aldus Tusk. Tijdens de top van regeringsleiders, volgende week in Brussel, gaan de landen reflecteren over hoe het verder moet, besloot Tusk.

9.09 uur: Beurzen kleuren donkerrood

De Europese beurzen opende vanmorgen flink in de min. De AEX is geopend met een verlies van 9 procent. Ook in Londen (min 8) en Frankfurt (min 10) starten de beurzen met verliezen.

9.01 uur: Premier België Charles Michel reageert

De Belgische premier Charles Michel roept de EU het hoofd koel te houden. ,We worden wakker in een Europa dat niet hetzelfde is als gisterenavond maar ik wil geen boodschap van paniek geven. We moeten een manier vinden om snel weer aan te knopen met het Europese project.” De premier wil nu snel samenzitten met de andere Europese staatshoofden en stelt een conclaaf voor in juli, zonder het Verenigd Koninkrijk . Hij zegt „ook niet helemaal verbaasd” te zijn. „We wisten dat er een groot risico bestond.”

8.45 uur: Commentaar

Een Britse toekomst buiten de EU is op zijn minst een zinvol experiment. Vanuit Europa wordt vrijwel altijd de indruk gewekt dat er buiten de EU geen vrede en welvaart bestaan. De meerderheid van de Britten gelooft dat niet. Dat is hun goed recht. Lees hier de rest van het commentaar van het Reformatorisch Dagblad.

8.32 uur: Rutte: teleurstellende uitslag

Premier Mark Rutte heeft vrijdagmorgen teleurgesteld gereageerd op de brexit. Rutte verklaarde echter niet in paniek te zijn nu Groot-Brittannië uit de EU wil vertrekken. „Het is ook een stimulans om de EU te hervormen.”

08.20 uur: Alle stemmen geteld

Het ‘Leave’-kamp haalde ruim 1,2 miljoen stemmen meer dan de pleitbezorgers van een langer verblijf in de EU, meldt de BBC nu de stemmen uit alle kiesgebieden binnen zijn. 51,9 procent stemde voor een brexit, 48,1 procent wilde in de EU blijven.

08.11 uur: Minister BuZa: Grote uitdagingen

De Britse minister van Buitenlandse Zaken Philip Hammond: De uitslag van het referendum over het Britse EU-lidmaatschap roept allicht voor sommigen opnieuw de vraag op of Schotland binnen het Verenigd Koninkrijk moet blijven. Door de uitslag kan de Britse economie rekenen op enkele zeer grote uitdagingen.

08.09 uur: S&amp;P: Britten verliezen AAA-status

Nu Groot-Brittannië de Europese Unie de rug lijkt toe te keren, kan het land niet langer rekenen op het hoogste denkbare rapportcijfer voor zijn staatsleningen. Dat heeft hoofdanalist Moritz Kraemer van kredietbeoordelaar S&amp;P vrijdag gezegd tegen zakenkrant Financial Times (FT). De Britten hebben nu nog de hoogst haalbare AAA-status, ook wel triple A genoemd, bij S&amp;P. Daar zal volgens Kraemer snel verandering in komen, gezien de verwachte politieke, financiële en economische gevolgen van een vertrek uit de EU. „Wij vinden dat een AAA-rating onhoudbaar is onder deze omstandigheden”, zei hij.

8.07 uur: Ouderen voor brexit, jongeren tegen

Uit een peiling van YouGov blijkt dat 39 procent van de ouderen wil dat Groot-Brittannië in de EU blijft, terwijl 75 procent van de mensen tussen 18 en 24 jaar dat wil. In de leeftijdscategorie 25 tot 49 stemde 56 procent voor blijven in de EU.

8.00 uur: Segers: Sombere dag

Gert-Jan Seger, fractieleider van de ChristenUnie in de Tweede Kamer: „Dit is een hele sombere dag. Nederland verliest een medestander binnen de EU. De EU verliest een sterk land dat altijd heilzaam tegenwicht bood tegen Brusselse overmoed. De brexit laat vooral zien dat de EU burgers van zich heeft vervreemd en zo niet verder kan. De Unie maakt zich vaak te groot bij kleine dingen en faalt te vaak bij grote vragen. Dit sombere moment moet ook het moment zijn van een andere Unie.”

07.50 uur: Van der Staaij: Einde van eliteproject

SGP-leider Van der Staaij zegt op Twitter dat de brexit het einde van de EU als eliteproject inluidt. „Alleen radicaal hervormde Europese samenwerking heeft toekomst.”

07.45 uur: Front National voor referendum in alle EU-landen

De rechts-populistische Franse partij Front National heeft de overwinning van de Britse tegenstanders van het EU-lidmaatschap van Groot-Brittannië vrijdagochtend met gejuich begroet. „Overwinning voor de vrijheid!”, twitterde FN-leider Marine Le Pen. Ze greep de gelegenheid aan om ook in Frankrijk en de andere EU-lidstaten een referendum over een vertrek uit de unie te eisen. Marion Le Pen, een nicht van Marine die ook een prominente plaats in de partij bekleedt, jubelde eveneens op Twitter toen de overwinning voor het brexitkamp vrijdagochtend kwam vast te staan.

07.42 uur: „Kiezers lieten zich niets voorschrijven”

Voorzitter van het brexit-kamp, Gisela Stuart, kijkt met tevredenheid naar de uitslag van het referendum over de vraag of Groot-Brittannië in de EU moet blijven. Ze is opgewonden dat mensen zich niets hebben laten voorschrijven door de gevestigde orde.

07.35 uur: Opkomstcijfers referendum

Met nog enkele districten te gaan, stonden de voorstanders van een vertrek rond 07.15 uur (Nederlandse tijd) op een totaal van 16.992.701 stemmen. EU-aanhangers hadden 15.812.943 stemmen. De opkomst bij het referendum lag op 72 procent van de Britse kiezers.

07.25 uur: Europarlementariër Van Dalen: gitzwarte dag voor EU

Europarlementariër Peter van Dalen (ChristenUnie-SGP) spreekt van een historische, gitzwarte dag voor de EU en voor Nederland. „De EU verliest één van de grootste lidstaten en de gevolgen van die stap kunnen vér strekken. Nederland verliest in de EU een uiterst belangrijke politieke bondgenoot waar we het zeer vaak geheel mee eens waren.”

07.20 uur: Voorstanders brexit niet meer te achterhalen

Voorstanders van een Brits vertrek uit de Europese Unie hebben het referendum gewonnen. In de laatste distcricten die nog geteld moeten worden, zijn niet meer genoeg stemmen te vinden om de brexit-voorstanders te achterhalen. Dat blijkt uit tellingen van de BBC.

07.15 uur: Bank of England in nauw contact met banken

De Britse centrale bank staat momenteel in nauw contact met de financiële instellingen in het land, in aanloop naar de opening van de financiële markten. Naar verwachting opent de Britse beurs vrijdag scherp lager, nu Groot-Brittannië heeft gekozen voor een brexit. Het pond sterling zakte de afgelopen uren al naar het laagste niveau ten opzichte van de dollar sinds 1985. Omstreeks 07.10 uur (Nederlandse tijd) was het pond 1,3412 dollar waard.

07.05 uur: Farage ‘schoffeert Cox’ in triomfrede

De overwinningsrede van Nigel Farage, de voorman van de Britse anti-EU-partij UKIP, is donderdagnacht her en der met verontwaardiging ontvangen. Farage zou met zijn opmerking dat het brexitkamp „heeft gewonnen zonder een schot te lossen” op onsmakelijke wijze hebben verwezen naar de moord op Lagerhuislid en pleitbezorger van de EU Jo Cox. Farage sprak zijn aanhang toe toen het ‘Leave’-kamp op winst stond, maar nog niet zeker was van de overwinning. Hij riep de dag van het referendum over het Britse lidmaatschap van de EU vast uit tot onafhankelijkheidsdag en vroeg alvast om het hoofd van premier David Cameron.

06.32 uur: Pond zakt tot onder de 1,35 dollar

Het Britse pond sterling beleefde vrijdagochtend de grootste tussentijdse val ten opzichte van de dollar in de geschiedenis. Daarbij was het ook de meest beweeglijke dag voor de munt ten opzichte van andere valuta, zoals naast de dollar ook de euro en de yen, ooit. Het pond zakte omstreeks 05.05 uur tot onder de 1,35 dollar. Dat is de laagste waarde sinds 1985. Omstreeks 06.28 was de koers gedaald tot onder de 1,33 dollar. Omstreeks middernacht werd voor een pond nog een waarde van 1,5018 dollar opgetekend, kort nadat de stembureaus in Groot-Brittannië gesloten waren.

06.30 uur: Wilders: Britse voorbeeld volgen

Geert Wilders en de PVV feliciteerden de Britten, vooruitlopend op het eindresultaat van het referendum, vrijdagochtend vroeg met het aanstaande vertrek uit de Europese Unie. „Donderdag 23 juni gaat de geschiedenis in als Independence Day. De eurofiele elite is verslagen. Groot-Brittannië wijst Europa de weg naar de toekomst en de bevrijding. Het is nu tijd voor een nieuwe start, vertrouwend op eigen kracht en soevereiniteit. Ook in Nederland”, laat de partij in een reactie weten. Volgens de Britse media gaat het vertrekkamp winnen. Wilders wil met Nederland het Britse voorbeeld volgen. „Wij willen weer de baas worden over ons eigen land, ons eigen geld, onze eigen grenzen en ons eigen immigratiebeleid. Als ik premier word, dan komt er ook hier in Nederland een referendum over het verlaten van de Europese Unie. Laat het Nederlandse volk spreken”, aldus Wilders

06.18 uur: BBC wijst voorstanders brexit aan als winnaar

De Britten hebben voor een afscheid van de Europese Unie gekozen. De BBC en grote nieuwszenders als Sky en ITV hebben met nog minder dan 20 procent van de kiesgebieden te gaan de voorstanders van een brexit tot winnaars van het referendum uitgeroepen. De vermoedelijke uitslag is een verrassing. Volgens de laatste opiniepeilingen zouden de voorstanders van het EU-lidmaatschap nipt aan het langste eind trekken. De gevolgen van de verrassende uitkomst zijn nog moeilijk te overzien. Het ‘Leave’-kamp heeft met nog een ruim 10 procent van de kiesgebieden te gaan met 52 procent van de stemmen een solide voorsprong. Het is vrijwel uitgesloten dat de ‘Remainers’ die achterstand nog goedmaken.

05.23 uur: Farage: referendumdag is onafhankelijkheidsdag

Nigel Farage, de voorman van de Britse anti-EU-partij UKIP, heeft de dag van het referendum over het Britse lidmaatschap van de Europese Unie donderdagnacht uitgeroepen tot onafhankelijkheidsdag. Farage liep in een toespraak voor zijn aanhang vooruit op de overwinning. Die lijkt, met ruim de helft van de stemmen geteld, onverwacht in zicht.Als de voorstanders van een brexit inderdaad winnen hebben we niet alleen voor ons zelf, maar voor heel Europa gewonnen, zei Farage. Hij sprak de hoop uit dat een Brits vertrek uit de EU „dit mislukte project” doet instorten.

05.05 uur: Hoop voorstanders brexit groeit

Het dubbeltje op zijn kant dat het Britse referendum over het lidmaatschap van de Europese Unie is begint over te hellen naar ‘Leave’. Met bijna de helft van de stemmen geteld staan de voorstanders van een brexit licht voor en het merendeel van de nog niet getelde stemmen komt uit kiesgebieden waar deskundigen een meerderheid voor de Leave-campagne verwachten. De stemming in het kamp van Nigel Farage en Boris Johnson wordt met het uur vrolijker. De stemmen van Londen zijn nog niet binnen en die metropool kiest naar verwachting met een grote meerderheid voor een langer verblijf in de EU. Maar deskundigen betwijfelen meer en meer of die stemmen voor ‘Remain’ voldoende zullen zijn om de overwinning nog binnen te slepen.

03.50 uur: Brexit-kamp presteert beter dan verwacht

Het brexit-kamp presteert opvallend beter in het EU-referendum dan vooraf verwacht. Zeker in Noordoost-Engeland zien de meeste stemmers hun land graag vertrekken uit de EU. In Londen doet het ‘blijf’-kamp het echter goed. De uitslag zal tot op het laatste moment spannend blijven, met percentages die dicht bij elkaar in de buurt liggen. In Schotland lijkt zich wel een duidelijke meerderheid voor een behoud van het Britse EU-lidmaatschap af te tekenen. Tot nu toe stemden ruim 875.000 Schotten voor de EU, terwijl ruim 519.000 kiezers een vertrek prefereren. Ook in Noord-Ierland staat het ‘blijf’-kamp op ruime winst. In Wales en Engeland gooien de ‘brexiteers’ hoge ogen.

Vrijdag 0.00 uur: Peilingen duidelijk

Meerdere peilingen wijzen op een ja-stem voor de EU. In de komende uren worden de stemmen verder geteld. Over een uur of 6 zal duidelijker zijn of de peilingen kloppen. Tot die tijd geen updates in dit liveblog.

23.54 uur: Ipsos: 54% voor blijven

Volgens een peiling van Ipsos heeft 54% gestemd voor het blijven in de EU

23.46 uur: Pond omhoog

Een opmerking van Nigel Farage van de Britse anti-EU-partij UKIP dat de tegenstanders van een brexit het referendum vermoedelijk net gaan winnen, zet het Britse pond sterling direct hoger. Ook de peiling van YouGov geeft de munt een duwtje.

23.38 uur: Nog uren wachten

De stemmen worden geteld. Pas rond de klok van 06.00 uur zullen bijna alle stemmen geteld zijn. Een betrouwbare prognose is dan ook pas over een paar uur te geven. Wel is het zo dat de peiling van YouGov bij het Schotse referendum over losmaking uit het Verenigd Koninkrijk in 2014, de juiste uitkomst voorspelde.

23.11 uur: 52% voor blijven

52% van de Britten wil in de EU blijven, zegt onderzoeksbureau YouGov op basis van een voorspelling.

23.10 uur: Farage denkt dat het Blijven wordt

Farage van het zeer eurokritische UKIP zegt tegenover Sky News dat hij denkt dat de Britten in meerderheid voor ‘blijven’ hebben gestemd.

23.00 uur: Stembureaus gesloten

De stembureaus zijn gesloten. Het is wachten op de eerste prognoses.

19.22 uur: Geen tussentijdse prognoses

De stembureaus in Groot-Brittannië zijn nog tot 22.00 uur lokale tijd (23.00 uur bij ons) open. Er worden geen tussentijdse prognoses gegeven. Iets na 23.00 uur zal er een exitpoll komen. Rond 05.00 uur wordt de definitieve uitslag verwacht.

17.28 uur: Christenen en Brexit

Hoe denken Britse christenen over een Brexit? Zelf spreken ze van een Brexodus.

16.30 uur: Uitleg Brexit

RD-journalist Evert van Vlastuin bespreekt in een video vragen over een mogelijke Brexit.

14.16 uur: Merkel wil snel praten over toekomst EU

De Duitse bondskanselier Angela Merkel wil mogelijk volgende week al vergaderen over de toekomst van de Europese Unie met de regeringsleiders van alle lidstaten, ongeacht de uitslag van het Britse referendum. Merkel benadrukte nog maar eens dat ze hoopt dat de Britten lid blijven. Maar of de Britten nou voor of tegen het EU-lidmaatschap stemmen, een bijeenkomst in de nabije toekomst lijkt Merkel een goed idee.

13.30 uur: Farage onder vuur

Nigel Farage ligt onder vuur. Hij ontbrak bij het laatste brexit-debat “om familieredenen”. Nu blijkt wat die familieredenen waren: geen noodsituatie, waar velen bang voor waren, maar Farage wilde liever eten met zijn zoon. Farage zou het in het debat moeten opnemen tegen de oprichter van zijn partij UKIP. Die vindt dat Farage de partij heeft verkwanseld en laten radicaliseren.

11.50 uur: Farage bij de stembus

Nigel Farage, fervent voorstander van een brexit, heeft zijn stem uitgebracht.

11.03 uur: Ook Corbyn naar de stembus

Na de Britse premier David Cameron en zijn vrouw Samantha heeft ook de oppositieleider van de partij Labour, Jeremy Corbyn, gestemd. De drie zijn voorstanders van lidmaatschap van de Europese Unie. De tegenstanders die aansturen op een vertrek, de brexit, zijn in de laatste peilingen iets achter geraakt op de voorstanders. Maar media in Londen wijzen erop dat van de 46,5 miljoen kiezers er 5 miljoen donderdag pas een keuze maken en niet in de eerdere peilingen voorkomen. Cameron heeft er op gehamerd dat door de EU vaarwel te zeggen het Verenigd Koninkrijk enorme economische en politieke schade oploopt. De meeste economen beamen dat. De brexit-aanhang vindt dat het land met het speciale karakter van het koninkrijk en de economisch zeer liberale drijfveren van de Britten, veel beter af is buiten de logge EU.

10.39 uur: „Beter blijven de Britten”

De Veenendaalse transporteur Heebink ziet de Engelsen het liefst in de EU blijven. Een brexit zou minder werk kunnen betekenen. Lees hier een interview met directeur Cees Heebink.

10.34 uur: Cameron heeft gestemd

De Britse premier Cameron en zijn vrouw hebben hun stem uitgebracht.

10.32 uur: Stemadvies

PVV-leider Geert Wilders liet via Twitter weten wat zijn stemadvies is aan de Britten: Leave, ofwel: weg uit de EU.

09.30 uur: Gissen naar uitkomst

Volgens marktonderzoekers blijft het gissen naar de uitkomst van het referendum. De meeste peilingen wijzen op 51 procent voor het behoud van het lidmaatschap. Het grootste verschil werd gemeten door marktonderzoeker Comres, met 48 procent voor en 42 tegen. Pas in de vroege ochtend (Nederlandse tijd) van vrijdag zal een eerste indicatie worden gegeven van de uitslag.

09.30 uur: Koers pond omhoo g

Op de dag dat de Britse bevolking zich kan uitspreken over het EU-lidmaatschap bereikte het Britse pond sterling de hoogste koers van dit jaar. Een waarde van 1,4844 dollar werd voor het laatst gezien op 31 december. Het pond liep ook wat op ten opzichte van de euro, resulterend in een wisselkoers van 76,8 pence per euro. Valutahandelaren voorspellen dat het pond zal stijgen tot boven 1,50 dollar als het Verenigd Koninkrijk lid blijft, terwijl een opzegging de munt zal drukken tot onder 1,30 dollar.

09.15 uur: Bookmakers

Bookmakers zijn er inmiddels vrijwel zeker van dat Groot-Brittannië in de EU blijft. William Hill bijvoorbeeld schat de kans op Remain op 81 procent. Ladbrokes gaat uit van 76 procent. Een vrouw uit Londen heeft 100.000 pond ingezet op Remain. Als de Britten inderdaad blijven, krijgt ze 140.000 pond.

09.00 uur: Brexit goed voor Euronext

Hoewel Euronext hoopt dat Groot-Brittannië lid blijft van de Europese Unie, kan een vertrek wel kansen bieden voor het beursbedrijf. Dat heeft topman Stéphane Boujnah donderdag gezegd voor de Franse radio. De Euronext-beurzen in Amsterdam en Parijs zouden volgens Boujnah goede kandidaten zijn om de centrale rol over te nemen die de beurs in Londen vervult in het financiële stelsel. Ook Dublin ziet hij overigens als een „interessant” alternatief. De beurs in de Ierse hoofdstad is geen eigendom van Euronext, maar van concurrent London Stock Exchange. Ongeacht de afloop zal de uitslag van het referendum, die vrijdagochtend vroeg wordt verwacht, volgens Boujnah in ieder geval een einde maken aan de onzekerheid. De topman waarschuwde dat de beurshandel vrijdag tumultueus kan verlopen, met hoge volumes en wilde koersschommelingen.

08.50 uur: Cameron roept op tot stemmen

De Britse premier Cameron heeft via Twitter opgeroepen om te stemmen voor blijven in de EU. „Stem Blijven - zodat onze kinderen en kleinkinderen een betere toekomst krijgen”, twitterde Cameron.

08.26 uur: Waarom wordt er gestemd?

Dat er nu een referendum wordt gehouden is het gevolg van een belofte die premier Cameron in 2013 deed. Zijn Conservatieve partij stond onder grote druk, omdat UKIP hoge ogen gooide in de aanloop naar de Europese verkiezingen van 2014, en die ook won. Cameron hoopte met zijn belofte de eurosceptici binnen de Conservatieve partij te houden in aanloop naar de parlementsverkiezingen in 2015. De belofte bestond uit twee delen: eerst gaan we onderhandelen over de positie van Groot-Brittannië in Europa en vervolgens houden we binnen twee jaar een referendum over een vertrek uit de EU. Cameron heeft daarop geprobeerd veranderingen in Europa te bewerkstelligen. De vraag is nu of hij voldoende resultaat heeft geboekt om de Britten over te halen om binnen de EU te blijven.

07.45 uur: Geen spijt

De Britse premier David Cameron heeft er geen spijt van dat hij het referendum heeft uitgeroepen, zei hij eerder deze week in de zakenkrant Financial Times. Volgens Cameron is de Europese Unie zo veel veranderd, dat er ooit een referendum moest komen, het was onvermijdelijk. Wat de uitkomst zal zijn, weet hij ook niet, gaf hij aan. Cameron herhaalde dat hij in elk geval premier blijft, terwijl hij een slok koffie uit een IN-mok nam.

07.00 uur: Stembureaus open

Het is 7.00 uur in het Verenigd Koninkrijk. De stembureaus gaan open. Tot 22.00 uur Britse tijd (23.00 uur in Nederland) kunnen de Britten stemmen: Remain of Leave.

06.30 uur: Nipte voorsprong voor ‘blijvers’

De voorstanders van een zogeheten brexit hadden tot vorige week een nipte voorsprong in de peilingen. Nu heeft het ‘blijfkamp’ een minimale voorsprong

06.30 uur: Blijven of brexit?

De stembussen openen om 08.00 uur (Nederlandse tijd) en de Britten hebben tot 23.00 uur om te bepalen of hun toekomst binnen of buiten de EU ligt. De eerste uitslagen worden aan het begin van de nacht verwacht. Als het geen nek-aan-nekrace wordt, is mogelijk rond 05.00 uur duidelijk of de brexit werkelijkheid wordt.

06.30 uur: Dossier Brexit

Wilt u alle verhalen die we de achterliggende dagen en weken schreven in aanloop naar het referendum nog eens op een rij? Klik dan hier voor ons Brexit-dossier .

Liveblog: Britten stemmen voor brexit; beurzen sluiten dieprood

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?