Hoe „financier Rwandese genocide” uit handen van justitie wist te blijven

„Het was een heel gewone oude man”, zei één van zijn buren, daags nadat de Franse politie Félicien Kabuga op zaterdag 16 mei oppakte. De 84-jarige Kabuga woonde onder een schuilnaam in een appartementencomplex in Asnières-sur-Seine, iets ten noorden van Parijs. Geen omwonende kon bevroeden dat er 5 miljoen dollar op zijn hoofd stond.

Laat staan dat ze konden bedenken dat de FBI in 2003 in een hinderlaag had gelegen rond het huis van een Keniaanse zakenman in Nairobi om hem te arresteren. De toen 27-jarige William Mwaura Munuhe stond een tijdlang in nauw contact met Kabuga en wist in 2003 een afspraak met hem te regelen. Het idee was simpel: Kabuga zou bij Munuhe thuis in Nairobi langskomen, waar de FBI en de Keniaanse politie hem zouden arresteren.

:::inline_article 1:::

Kabuga kwam echter niet opdagen. Toen de politie zich uiteindelijk toegang verschafte tot de woning van Munuhe, trof ze hem dood op bed aan. Naast zijn bed was een brandende houtskoolkachel geplaatst, in een kennelijke poging zelfmoord te suggereren: hij zou zich door koolmonoxide hebben vergiftigd. De werkelijkheid was echter dat hij was doodgeschoten. De Amerikanen vermoedden dat Keniaanse regeringsfunctionarissen of politieagenten Munuhe hadden verraden.

Net gesloten

Het vooral is tekenend voor de wijze waarop Kabuga decennialang uit handen van justitie wist te blijven. Hij had veel hooggeplaatste contacten, die hem de hand boven het hoofd hielden. Critici vermoeden dat hij die ook in Frankrijk had: het land was naar verluidt lange tijd een schuilplaats voor verdachten van de genocide in Rwanda. Parijs had goede banden met het toenmalige Hutubewind.

Kabuga zou zo’n twintig aliassen hebben gehad, zeker vier paspoorten en zich onder meer in Frankrijk, Duitsland, België, Congo, Kenia hebben schuilgehouden. Hij was jarenlang van de radar verdwenen, maar toen zijn vrouw Josephine in 2017 overleed, liet hij een boodschap voorlezen bij haar uitvaartsmis en gaf daarmee een teken van leven.

In een ultieme poging Kabuga op te sporen, werkten justitiële diensten van een groot aantal landen, waaronder Nederland, samen. De doorbraak kwam nadat inlichtingendiensten het reisgedrag van één van Kabuga’s kinderen in de gaten gingen houden. Dat spoor leidde uiteindelijk naar Asnières-sur-Seine.

„Tijd is vaak behulpzaam in langdurige zaken”, zei Serge Brammertz van het Internationaal Restmechanisme voor Straftribunalen (IRMCT), een internationaal hof dat het werk van het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag en het Rwandatribunaal in de Tanzaniaanse stad Arusha afrondt, in de Financial Times. „Iemand kan vandaag heel machtig zijn en terug kunnen vallen op bescherming van alle kanten, maar vijf, tien of vijftien jaar later is dat niet meer het geval.” Het IRMCT heeft om uitlevering van Kabuga gevraagd.

De beschuldigingen tegen Kabuga liegen er niet om. In 1997 zijn er zeven aanklachten tegen hem geformuleerd, die alle verband houden met de volkenmoord van 1994. „De genocide had niet kunnen plaatsvinden zonder Kabuga”, stelde Phil Clark van de School voor Oriëntaalse en Afrikaanse Studies in Londen tegenover Al Jazeera. „Hij heeft de hele genocide feitelijk gefinancierd.”

Kabuga zou in de aanloop naar de volkenmoord de aanschaf van zo’n half miljoen machetes hebben bekostigd en bovendien ‘haatradio’ des Mille Collines in de lucht hebben gehouden. De zender speelde een cruciale rol in het ophitsen van de Hutubevolking tegen de Tutsi’s. De honderd dagen durende slachtpartij kostte uiteindelijk aan naar schatting 800.000 mensen het leven.

Berechting

Kabuga verscheen vorige week in een rolstoel voor het hof in Parijs; mondkapje op, sloffen aan de voeten. De aantijgingen aan zijn adres noemde hij „leugens.” De rechtbank verwierp het verzoek van zijn verdediging om hem onder toezicht vrij te laten vanwege zijn slechte gezondheid.

Het hof zou zich woensdag buigen over eventuele uitlevering van Kabuga aan het IRMCT. Dat is geen uitgemaakte zaak. Berechting in Rwanda is ook een mogelijkheid: het is wat veel Rwandezen het liefst zien. De verdediging van Kabuga pleit juist voor een zaak in Frankrijk.

Hoe „financier Rwandese genocide” uit handen van justitie wist te blijven

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?