„Het platteland is niet gestorven; het is vermoord vanuit Madrid”

Wil je een Spaanse berggeit zien? De vraag van Juan Antonio Monserrate, burgemeester van het gehucht Cañanda de Benatanduz, is eigenlijk meer een voorstel. En wel één van het type dat je niet met goed fatsoen kunt afslaan. Natuurlijk, Spaanse berggeit, altijd al willen zien. „Het is wel een opgezette”, waarschuwt hij voor de zekerheid. Met stadsmensen weet je tenslotte maar nooit.

In zijn terreinwagen met vierwielaandrijving, geen overbodige luxe in deze bergstreek met onverharde wegen vol keien en kuilen, rijden we naar het uit natuursteen opgetrokken huis van Juan Antonio. We dalen af naar de bodega, en daar hangt hij in volle glorie tegen de muur: de Spaanse berggeit met zijn gigantische gekromde horens. Tussen de koppen van een hele serie herten, everzwijnen en ander groot wild. Allemaal door hemzelf afgeschoten en opgezet, zegt Juan Antonio trots. Zelfgemaakt wijntje erbij?

Juan Antonio Monserrate (61) is varkensfokker van beroep en jager uit liefhebberij. Al twintig jaar is hij burgemeester van Cañada de Benatanduz, een dorpje van nog geen veertig inwoners in de bergen van de streek Maestrazgo, in de regio Aragon. Bij de Spaanse verkiezingen van eind april werd Vox hier de grootste partij.

De extreemrechtse partij van Santiago Abascal kwam voor het eerst in het parlement in Madrid en behaalde 24 van de 350 zetels. Landelijk oogstte Vox 10 procent van de stemmen. Maar in Cañada de Benatanduz was dat maar liefst 39 procent. In de buurgemeenten Villarluengo en Gudar werd de partij ook de grootste en scoorde vergelijkbare percentages. Hoe verklaart burgemeester Monserrate dit succes?

Een deel van het antwoord schuilt in de Spaanse berggeit aan de muur van zijn bodega. „De jacht is de grote hobby van de dorpelingen”, zegt Juan Antonio. „Bijna iedereen jaagt hier.” Voor het dorp is de jacht echter meer dan een liefhebberij. Het brengt leven in de brouwerij in deze streek die door leegloop geteisterd wordt.

In 1900 had Cañada 642 inwoners. In 1950 waren het er 405, en in 2001 nog maar 58. Officieel telt het dorp nu 37 zielen. Door de week zijn het er nog minder, welgeteld 14. Maar in het weekeinde keren veel voormalige inwoners terug om te jagen. Ook komen steeds meer buitenlanders naar de Maestrazgo om te jagen op de Spaanse berggeit. Vooral Russen en Amerikanen, zegt burgemeester Juan Antonio. En de jachtvergunning die zij nodig hebben, brengt de gemeente veel geld in het laatje. Voor Cañada de Benatanduz is het de belangrijkste bron van inkomsten.

Stierenvechten

De bewoners vrezen dat bureaucraten uit de stad de jacht te zeer aan banden willen leggen, of zelfs verbieden. Ook zien zij met argwaan hoe de weerstand tegen het stierenvechten steeds meer terrein wint in de Spaanse samenleving. En kom niet aan de stierenfeesten, want dan krijg je het aan de stok met de dorpsbewoners. De stieren zijn dé grote trekpleister van de plaatselijke zomerfeesten in augustus, het hoogtepunt van het sociale leven in Cañada. Dan stroomt het dorp vol met bezoekers uit de wijde omtrek, zegt Juan Antonio. Dat laten ze zich niet zomaar afnemen.

Het wantrouwen tegen de gevestigde partijen is groot. Ook tegen de rechtse PP, die traditioneel de jacht en het stierenvechten heeft verdedigd. „Het lijkt alsof ze ons hier weg willen jagen”, zegt burgemeester Juan Antonio aan een tafel in de enige bar van het dorp, een ontmoetingsplek die tegelijk dienst doet als restaurant, herberg, winkel en bankfiliaal. „Ze maken je het leven onmogelijk met allerlei nieuwe en steeds strengere normen voor de landbouw en het dierenwelzijn. De stadsmensen denken dat wij dieren mishandelen en de natuur verwoesten. Maar dat klopt niet. Wij zijn juist de hoeders van het landschap.”

Juan Antonio is lid van de PAR, de rechtse regionale partij van Aragon. De PAR deed niet mee aan de jongste landelijke verkiezingen, zodat de burgemeester op de PP stemde. Hij wenkt de barman om aan te schuiven. Zijn naam is Juan Notari en hij heeft Vox gestemd. Waarom? „Als afstraffing”, zegt hij zonder aarzelen. „We voelen ons in de steek gelaten door de politieke partijen”, meent Notari. „Niemand zegt: We gaan het platteland helpen.” Vox wel? „Dat weten we nog niet. Maar in hun campagne verdedigen ze het leven op het land meer dan de anderen.”

Notari (59), die zes jaar geleden vanuit de naburige provincie Castellon naar Cañada kwam, kan geen voorbeelden noemen van maatregelen die de extreemrechtse partij voorstelt tegen de leegloop. Vox geeft hem gewoon de indruk van „meer gevoel voor het plattelandsleven.”

Wapenbezit

De spotjes waarop Vox-leider Santiago Abascal als een soort wild-westheld te paard rijdt door een prairie-achtig landschap onder begeleiding van bombastische filmmuziek, zullen daar niet vreemd aan zijn. Het pleidooi van Abascal om het wapenbezit te bevorderen ook niet. Verschillende bekende stierenvechters stonden in april kandidaat voor Vox.

De partij van Abascal appelleert zo aan de gevoelens die leven in het lege Spaanse binnenland. Maar opmerkelijk is dat ook het harde standpunt van Vox over migratie –massale uitzetting– weerklank vindt in de Maestrazgo. Hier zijn immers nauwelijks immigranten te vinden.

Toch zijn de bekende stokpaardjes over vermeende voordelen die allochtonen zouden genieten ook in deze streek doorgedrongen. „Als een immigrant geen werk heeft, krijgt hij een uitkering, gratis voedsel en medicijnen”, zegt Notari. Als dat klopt, hebben Spanjaarden in dezelfde situatie dan niet ten minste dezelfde rechten? „Nee!”, zegt de barman verontwaardigd. „Spanjaarden hebben niet dezelfde rechten!” Hoe kan dat? Dat zou hij ook wel eens willen weten.

Ontboezeming

Burgemeester Juan Antonio haakt erop in met een bizar voorval. Het zou de buurvrouw van zijn zus in Castellon zijn overkomen. „De buurvrouw ging verkleed als Moorse naar de gemeente om bijstand te vragen. Die hulp kreeg ze. Eerder was ze gewoon als Spaanse gegaan. Toen had ze niks gekregen!” Aan het eind van het gesprek komt de burgemeester met een ontboezeming. „Ik zei dat ik op de PP heb gestemd”, zegt hij zacht. „Maar dat is niet waar. Ik heb ook Vox gestemd. Je had de blijdschap van de mensen op verkiezingsavond hier in het café moeten zien!”

Na een halfuur rijden over een slingerweg door een prachtig rivierdal dat tussen steile rotswanden ligt ingeklemd, doemt Villarluengo op. Ook in dit dorp van 177 inwoners werd Vox bij de jongste verkiezingen de grootste partij. Elena Sava (54) heeft er een eenvoudige verklaring voor. „De mensen willen verandering”, zegt ze achter de toog van de gemeentelijke bar die zij beheert. Ze is getrouwd met een man uit het dorp en komt uit Roemenië. Toch heeft ze geen enkel probleem met de harde manier waarop Vox illegale immigratie wil aanpakken. Sterker nog, als ze in Spanje zou mogen stemmen, zou ze Vox kiezen. Strengere wetten, hard aanpakken van de „vele valse aangiftes” van vrouwenmishandeling, dat lijken haar goede ideeën. Praten de mensen in haar dorpscafé veel over de opkomst van Vox? „Ja”, zegt Elena. „En ze vinden het een goede zaak.”

Iets verderop ligt Gudar, hoog op een steile bergtop. In dit dorp van tachtig inwoners stemde vorige maand 37 procent van de kiezers op Vox. Burgemeester Alberto Izquierdo, lid van de regionale partij PAR, vindt het „onzin” om de partij extreemrechts of franquistisch te noemen. Maar spreken kopstukken van de partij niet openlijk vol lof over dictator Franco? Burgemeester Alberto hecht er geen waarde aan. „Vox verdedigt de grondwet”, zegt hij.

Voor Izquierdo was het geen verrassing dat zo veel mensen in zijn gemeente op Vox stemden. „Het is een proteststem”, zegt hij. „De grote partijen hebben ons in de steek gelaten. De mensen zijn het zat: het nee tegen het stierenvechten, tegen de tradities, de voortdurende aanvallen tegen het platteland.” De burgemeester spreekt met nauwelijks ingehouden woede: „Het platteland is niet gestorven, het is vermoord vanuit Madrid. Vox is nieuw, komt op voor de jacht en voor het platteland.” Hij wil niet zeggen op welke partij hij gestemd heeft. Dat is ook niet nodig, zegt hij zelf. „Iemand die een klein beetje slim is kan wel raden op wie.”

„Het platteland is niet gestorven; het is vermoord vanuit Madrid”

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?