Discriminatie door christenen: gij geheel anders

Laten we het eens over discriminatie hebben. En dan niet over Nederlandse SGP-vrouwen die gediscrimineerd zouden worden door de mannen binnen hun partij. Ook niet over Nederlandse christenen in het algemeen, die steeds vaker slachtoffer zouden zijn van discriminatie. Wel over deze vraag: zijn christenen vrij van discriminerend denken en doen? Wellicht is dat het geval in de Nederlandse situatie (hoewel ook dat niet zo stellig kan worden gezegd, gezien de populariteit van PVV-leider Wilders); in het buitenland is dat al helemaal geen uitgemaakte zaak. Nu is er, als het om christenen in het buitenland gaat, volop reden ook hen in de eerste plaats als slachtoffer van discriminatie te presenteren, zoals in China, Iran, en tal van andere totalitaire of strengislamitische landen. De komende twee weken treden in een serie verhalen christenen voor het voetlicht die in hun land met diepgewortelde discriminatie van andere minderheden te maken hebben, en wordt hun de vraag gesteld hoe zij zich daartegen opstellen. Gaan ze daarin mee, of zijn ze in staat verschil te maken door juist geen verschil te maken?

Wat is discriminatie eigenlijk? „Discriminatie is onderscheid maken, uitsluiten, beperken, benadelen, apart zetten, bemoeilijken van (groepen) mensen, vanwege ras, huidskleur, sekse, taal, godsdienst, nationaliteit of sociale afkomst”, stellen de auteurs van ”Dealing with Difference”, een uitgave van Amnesty International die gaat over discriminatie in Europa.

„Het discrimineren van mensen”, stelt ds. P. van den Ruitenberg in een lezing tijdens een studium generale aan de Driestar, „is door de zonde een aan de mensheid inherent probleem. Het komt voort uit ons hart en wordt ingegeven door jaloezie en vijandig denken”. Dat mag best wat scherper worden gezegd: discriminatie is een volstrekt verwerpelijke manier van denken, omdat medemensen erdoor degraderen tot minderwaardige wezens.

Geesten beproeven

Bij discriminatie gaat het niet allereerst om wetten of regels, maar om denkbeelden en opvattingen. Discriminatie op het spoor komen is de geesten beproeven in plaats van argumenten op hun redelijkheid toetsen. Veel discriminerend denken hult zich in de gedaante van logische vanzelfsprekendheden, van gezond verstand. Het heeft altijd wel iets aannemelijks in zich, maar voor je het weet is er iets uit verdwenen: respect, medemenselijkheid, beschaving.

Wie denkt dat dit voor Europeanen inmiddels een ver-van-mijn-bedgebeuren is, die heeft het mis. Begrijpelijk is zo’n misverstand wel. Talrijk zijn immers de internationale protocollen, verdragen, conventies en clausules die discriminerend gedrag aan de kaak stellen. Legio het aantal commissies dat misstanden opspoort en erover rapporteert. En in de meeste gevallen namen westerse of Europese staten daarbij het voortouw. ”Wij geheel anders”, zou je de Europese positie in de wereld van discriminatie kunnen samenvatten.

Mooi niet. In het genoemde boek van Amnesty International wordt discriminatie genoemd als „een van de ernstigste en wijd verspreide schendingen van mensenrechten in het Europa van vandaag.” Miljoenen mensen zijn volgens de schrijvers nog altijd slachtoffer van onderwerping, van armoede, geweld en slechte behandeling, en dat allemaal als gevolg van discriminatie.

„Veel Europese landen schieten schromelijk tekort bij het in praktijk brengen van wat internationaal is afgesproken”, zegt Gerbrich Klos, bij Amnesty de specialist op het gebied van discriminatie in Europa. „Vaak ontbreekt de politieke wil om misstanden aan te pakken, en slachtoffers zijn vaak niet in staat om een vuist richting de politiek te maken.”

Tegenover al die tamelijk academisch geformuleerde verdragen en clausules staan bovendien ontwikkelingen in de samenleving die discriminerend denken en doen juist bevorderen. Te denken valt aan het wegvallen van de grenzen wereldwijd (globalisering). Wanneer deuren vaker opengaan, bijvoorbeeld voor de komst van buitenlandse arbeidskrachten, krijgen burgers de neiging dicht tegen elkaar aan te kruipen, ten koste van vreemdelingen.

En wat te denken van het tamelijk doorgeschoten emancipatiestreven? Het etaleren van eigen geaardheid, afkomst of opvattingen geldt vandaag de dag als hoogste daad, maar daardoor zijn deze burgers buitengewoon kwetsbaar voor lieden die hun negatieve kijk op anderen ook graag ventileren.

Dan is er ook nog het verschijnsel individualisering. Discriminerend gedrag werkt als een defecte trein: zwijgende passagiers beginnen erdoor met elkaar te praten. Discriminerende praat appeleert aan onderbuikgevoelens die wildvreemde mensen bijeenbrengt. Niet voor niets zijn bepaalde politieke partijen dol op dat soort (populistische) praat: je kunt er stemmen mee winnen. Tegenover zo veel discriminatiepotentieel aan de basis lijken al die nogal elitaire internationale verdragen te verschrompelen tot machteloze vodjes papier.

Geldt het ”Wij geheel anders” dan wel voor christenen wereldwijd? Vanzelfsprekend is dat niet, want ook zij zijn mensen van vlees en bloed, die zich niet zomaar uit het stroperig geheel van diepgewortelde vooroordelen jegens bepaalde minderheden laten trekken.

Gedragscode

Om daar wel van los te komen is het nodig te beginnen met wat dr. H. Berkhof „de gedragscode van de gemeente” noemde: het ”Gij geheel anders”, naar het woord van Paulus in Efeze 4:20 en 21. Het leven van de christenen in Efeze onderscheidt zich wezenlijk van dat van de heidenen om hen heen. In negatieve zin –„dat doen wij niet”– maar vooral in positieve actieve zin – „dat doen wij wel.” En de reden is dat ze Christus hebben leren kennen (vers 21). Daarbij gaat het om persoonlijke kennis van zonde, van verlorenheid en van vergeving en verlossing. En om het afleggen van de oude mens en diens heidense levenswandel. Jezus zelf heeft hun voorgeleefd hoe ze met hun medemens moeten omgaan. Dr. A. Noordegraaf doelt daarop als hij in zijn boek ”Medemenselijkheid” Slotemaker de Bruïne citeert. „De Sadduceeën zagen de schare en noemden haar een bijgelovige massa. De Farizeeërs noemden haar een verloren massa, de schriftgeleerden zagen de schare en noemden haar een domme massa, terwijl de Romeinen haar taxeerden als een lastige, onberekenbare massa. Jezus echter zag de schare in Zijn ontferming als Heiland.”

Noordegraaf wijst er verder op dat „we medemenselijkheid pas in het vizier krijgen (en dus ook de kracht ontvangen om ons van discriminerende denkbeelden los te maken, AJ) als we de medemens zien voor het aangezicht van God. Zoals God de mens ziet, als Zijn beelddrager, zo is hij wezenlijk en werkelijk, aldus Noordegraaf. Daarin heeft menselijke waardigheid zijn oorsprong. En waar halen christenen vervolgens het respect, de liefde en ontferming vandaan die ze hun naaste schuldig zijn? Die bloeit op, zegt Noordegraaf, uit de liefde tot God, conform het dubbelgebod dat Hij ons heeft gegeven: heb God lief boven alles en uw naaste als uzelf.

Alleen zo komt de gemeente tot een ”Wij geheel anders”. Niet als een exclusief, zelfingenomen belijden, maar in de inclusieve, ontfermende en innemende betekenis.

Zoutzuur als eerwraak

De aanklacht van de Clara Wichmannstichting tegen de mannen van de SGP, mag dan onzinnig zijn, discriminatie van vrouwen en meisjes behoort wereldwijd, Europa incluis, nog altijd tot een van de ernstigste misstanden. Veel gevallen vinden plaats in de privésfeer, in de vorm van huiselijk geweld.

Een van de grofste uitwassen van vrouwendiscriminatie zijn zoutzuuraanvallen. In landen als Bangladesh, Pakistan en Afghanistan, waar vrouwen sowieso weinig te zeggen hebben, raken ieder jaar honderden vrouwen en meisjes zwaar verminkt als gevolg van zulke aanvallen, gepleegd door een minnaar, een ex-vriend, echtgenoot of door leden van haar schoonfamilie. Zoutzuur is in deze agrarische samenlevingen volop te krijgen omdat het een bestanddeel is van landbouwgif.

Mannen en jongens wreken zich op deze manier bijvoorbeeld omdat een meisje een huwelijksaanzoek heeft afgewezen of omdat een vrouw echtscheiding heeft aangevraagd wegens overspel van haar echtgenoot. Door het gezicht van de vrouw met zuur te verminken treffen ze haar voor de rest van haar leven diep. Ze oogt immers als een afzichtelijk wezen en maakt nog weinig kans op een relatie.

Omdat in deze landen het hooghouden van de familie-eer zwaarder telt dan het lot van een individu, kan een aangevallen vrouw, vaak ook nog eens in de nadelige positie als schoondochter, bij niemand met haar aangedane onrecht terecht.

„Soms lijkt het dat politie en justitie boven de wet staan”

Welke uitingen van discriminatie zijn vandaag de dag in Europa zichtbaar? Medewerker van Amnesty International Gerbrich Klos wijst op de vanouds treurige positie van Roma (zigeunervolken), die volgens haar nog altijd in vrijwel alle Europese landen –de Oost-Europese voorop– worden gediscrimineerd. Verder noemt ze etnische Russen in de Baltische staten, die vanwege de economische crisis extra kwetsbaar zijn. Discriminatie van Joden is een blijvend fenomeen in Europa. Een stijger is islamofobie, haat jegens moslims. Vooral na de aanslagen van 11 september is discriminatie van deze categorie sterk toegenomen.

Ook geweld tegen homoseksuelen, opnieuw vooral in Centraal- en Oost-Europese landen, is Amnesty een doorn in het oog. „Veel van zulk geweld blijft onbestraft omdat het volgens de autoriteiten geen delict zou zijn.” Dat geeft aan dat discriminerende opvattingen vaak diep binnen de gelederen van de autoriteiten –bestuurders, politici, justitie en politie– hebben wortel geschoten.

Nadrukkelijke vermelding verdienen illegale immigranten en opgepakte asielzoekers, vindt Amnesty. Zodra die zijn opgepakt lijkt het erop dat politie en justitie boven de wet staan en met deze mensen mogen doen wat ze willen. Zelfs uit een beschaafd land als Frankrijk komen meldingen van zware mishandeling door agenten (zoals in de zaak rond de Afrikaan Lamba Soukouma, in 2008).

Last but not least zijn er nog de gehandicapten. In tal van Europese landen worden „miljoenen gehandicapten” gediscrimineerd als het gaat om beperkte toegang tot allerlei voorzieningen.

Slagen christenen in het buitenland erin zich zo los te maken uit het moeras van vooroordeel en discriminatie? Is het hun broeders en zusters in Nederland gelukt? Iets daarvan zal de komende weken duidelijk worden in de serie ”Gij geheel anders?”.

Dit is het eerste artikel in een serie over christenen en discriminatie in het buitenland.

Discriminatie door christenen: gij geheel anders

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?