China verovert de wereld via de voor- én achterdeur

Ze zijn als „kauwgum onder onze schoenzolen”, hij is een „gevaar voor de mensheid.” Ziehier zomaar enkele scheldkanonnades die recentelijk waren te lezen in officiële Chinese staatsmedia. Wat is er in China aan de hand? Past men zich qua woordkeus aan nu er in Amerika ook iemand op het pluche zit die weet hoe je anderen moet beledigen?

Die Trumpfactor zou zeker een rol kunnen spelen: met dat „gevaar voor de mensheid” werd Trumps minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo bedoeld. Toch is er meer aan de hand, want met die kauwgum werden niet de Amerikanen, maar de Australische regering bedoeld. Die had net als Pompeo geopperd dat er een onafhankelijk onderzoek naar de oorsprong van het coronavirus moest komen. Dát viel verkeerd in Peking.

De agressieve reactie die volgde, staat in schril contrast met wat China de afgelopen weken liet zien aan hulpvaardigheid richting landen die door het virus waren getroffen. ”Mondmaskerdiplomatie” heette dat, en het leek bedoeld om het negatieve imago van virusverwekker te vervangen door dat van virusbestrijder.

:::inline_article 1:::

Wolfkrijgerdiplomatie

Toch lijkt de trend aan Chinese zijde een andere. Nog voordat het coronavirus toesloeg, riep de Chinese president Xi Jinping diplomaten op meer strijdlust te tonen. Hij verwees daarbij naar een Chinese actiefilm uit 2015, ”Wolfkrijger”. Sindsdien is ”wolfkrijgerdiplomatie” (Wolf Warrior-Diplomacy”) een begrip onder Chinese diplomaten.

De éminence grise onder de analisten van internationale politiek François Heisbourg, wijst in de zomereditie van het tijdschrift Survival op een andere bron van Chinese agressie. China is intern „een sociaal onrustig land”, waar oplopende werkloosheidscijfers als gevolg van een wereldwijde economische recessie de regering hoofdpijn bezorgen. De legitimiteit van China’s partijdictatuur is immers gebaseerd op economische groei en op de belofte van werkgelegenheid en welvaart voor iedereen. Wordt dat niet waar gemaakt, dan hebben president Xi en zijn ministers een probleem.

Nu die groei vanwege de coronacrisis tegenvalt, komen de machthebbers in Peking in de verleiding de aandacht op andere dingen te richten in plaats van op de dagelijkse misère. Dat gaat het gemakkelijkst door onder de bevolking assertief patriottisme en zelfs agressief nationalisme te cultiveren, en het buitenland is dan een dankbaar object.

Er is meer aan de hand dan enkel stoom afblazen vanwege de virusepidemie, stelt de Amerikaanse politicoloog Ian Bremmer in een recent interview met de NRC. ”Decoupling”, ontkoppeling, is de term die bij hem centraal staat: de groeiende spanning tussen de VS en China zal leiden tot een nieuwe tweedeling in de wereld. Tot ontkoppeling van twee nu nog met elkaar verstrengelde werelden, twee verschillende politieke en economische culturen. Amerikaanse bedrijven nemen afstand van China, toeristen uit de VS gaan er niet meer heen.

Deze fragmentatie van de wereldorde leidt volgens Bremmer tot een G-nulwereld (in plaats van een G8 of G20), dat is een wereld waarin geen enkel land de macht of wil heeft om leiding te geven en de internationale agenda te bepalen.

In die nieuwe gefragmenteerde wereld is China druk doende ‘zieltjes te winnen’. In Australië bijvoorbeeld. De Amerikaanse wetenschapper Amy Searight doet daarover een boekje open in een essay dat onlangs door het Center for Strategic and International Studies (CSIS) in Washington werd gepubliceerd.

China is als afnemer van onder meer kolen en ijzererts kind aan huis in Australië. De economische afhankelijkheid van China maakt Australië kwetsbaar voor Chinese manipulaties via de achterdeur. Die hebben als doel Australië los te weken van een oude bondgenoot, de VS. Vanwege zijn strategische ambities in de Zuid-Chinese Zee en in de Stille Oceaan is Peking er veel aangelegen om de Amerikanen daar te verzwakken, en dat kan door een regionale bondgenoot te paaien.

Verenigd Front

Een complete afdeling binnen de Communistische Partij houdt zich daar dagelijks mee bezig, en met tal van andere praktijken die het daglicht niet verdragen: het Verenigd Front. Vanuit deze afdeling wordt een wereldwijd netwerk van contacten met etnische Chinezen –wereldwijd zo’n 60 miljoen– onderhouden. Zij worden aan het werk gezet om ter plaatse politici, docenten, studenten, ondernemers, wetenschappers en journalisten dusdanig te manipuleren dat ze pro-Chinese standpunten gaan koesteren. Beloning, intimidatie en afstraffing zijn termen die de werkwijze van het Front kenmerken. Searight hamert op het belang van transparantie bij het tegengaan van deze obscure praktijken. „Xi heeft het Verenigd Front een magisch wapen genoemd. Welnu, als dat zo is, dan is transparantie óns magische wapen.”

China verovert de wereld via de voor- én achterdeur

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?